Trypanosomiasis wordt onderscheiden in:
1. Afrikaanse trypanosomiasis of slaapziekte, veroorzaakt door Trypanosoma brucei gambiense in West- en Centraal Afrika en T. brucei rhodesiense in Oost-Afrika. Vectoren zijn tseetsee-vliegen.
2. Amerikaanse trypanosomiasis of ziekte van Chagas, veroorzaakt door Trypanosoma cruzi in Centraal- en Zuid-Amerika. Overdracht vindt plaats via bloedzuigende wantsen.
1. Afrikaanse trypanosomiasis (slaapziekte, T. brucei):
Er zijn twee stadia: een vroeg stadium, waarbij een inoculatie chancre wordt gezien, waarna de parasieten zich via lymfe en bloed verspreiden. Kenmerkend is een lymfeklierzwelling in de hals. In het late stadium kunnen bloedvatontstekingen in het hart en de hersenen optreden, met als gevolg een vaak dodelijke meningo-encefalitis. Kenmerkend zijn koorts en toenemende psychische en motorische stoornissen. Pancytopenie, vermagering en verminderd bewustzijn met voortdurend in slaap vallen treden op. Screening op West-Afrikaanse trypanosomiasis (T. brucei gambiense) vindt plaats d.m.v. de serologische ‘card agglutinatie test voor trypanosomiasis (CATT)’. Vervolgens kan de parasiet direct aangetoond worden in een inoculatiesjanker, in lymfekliervocht of perifeer bloed. In een vergevorderd stadium kan de parasiet ook in liquor aangetoond worden. Dit gaat gepaard met een pleiocytose, verhoogd eiwit- en IgM gehalte. De diagnostiek voor Oost-Afrikaanse trypanosomiasis wordt gesteld middels microscopie van het bloed. Moleculaire methoden voor het aantonen van T. brucei rhodesiense zijn beschreven maar worden niet routinematig toegepast. Serologie wordt niet gebruikt.
2. Amerikaanse trypanosomiasis (ziekte van Chagas, T. cruzi)
Infectie met T. cruzi kan ontstaan na bijt van een wants of oraal via gecontamineerd voedsel, via bloedtransfusie, orgaantransplantatie en congenitaal. Een tot drie weken na infectie door T. cruzi kan een lokale ontstekingsreactie in de huid of rondom het oog ontstaan (chagoom). Hierna verspreiden de trypanosomen zich naar verschillende weefsels, met name hartspiervezels, gladde spiervezels van het darmkanaal en zenuwcellen. Een primoinfectie is meestal asymptomatisch, maar kan gepaard gaan met koorts, lymfadenopatie en hepatosplenomegalie. Ook kan myocarditis en meningoencefalitis optreden, met een hoge mortaliteit. Chronische manifestaties met cardiomyopathie, megacolon of mega-oesofagus treden bij volwassenen op. De ziekte kan onder immuunsuppressie reactiveren bij chronisch geïnfecteerde patiënten.
De laboratoriumdiagnostiek berust op het aantonen van de trypanosomen in perifeer bloed, d.m.v. o.a. een dikke druppelpreparaat en serologie