De korte termijneffecten van een preventieprogramma via huisartsen om hart- en vaatziekten en diabetes te voorkomen zijn positief, maar de (kosten)effectiviteit op lange termijn blijft uit, zo blijkt uit onderzoek. Monika Hollander, kaderhuisarts hart- en vaatziekten én assistent professor bij het UMC Utrecht, ziet 40+-consultatiebureaus als een beter alternatief. 

22 september promoveerden Ilse Badenbroek en Daphne Stol met hun duo-onderzoek naar de (kosten)effectiviteit van een stapsgewijs preventieprogramma via huisartsen om hart- en vaatziekten en diabetes (cardiometabole ziekten) te voorkomen. Ilse evalueerde het stapsgewijs preventieprogramma. Het gekoppelde proefschrift van Daphne beschrijft de (kosten)effectiviteit van deze selectieve preventie. Uit het onderzoek bleek dat het preventieprogramma effectief is op de korte termijn. Zo werden meer nieuwe patiënten opgespoord en na één jaar follow up hadden de deelnemers aan het onderzoek een lagere bloeddruk en gunstigere cholesterolwaarden. Echter, op de lange termijn bleken de inspanningen niet kosteneffectief te zijn, doordat slechts een klein deel van de mensen het programma geheel heeft doorlopen om risicofactoren te verminderen. 

Effecten leefstijladviezen laag

Voor Monika die als co-promoter is betrokken bij dit grote duo-onderzoek, zijn deze uitkomsten enigszins teleurstellend. “Voor het onderzoek hadden we onze twijfels over de haalbaarheid van deze preventieaanpak in de huisartsenpraktijk, aangezien deze zeer arbeidsintensief is, maar we hadden wel gehoopt dat we op de langere termijn betere resultaten zouden behalen. Het meeste effect zagen wij bij mensen met een sterk verhoogd risico, waarbij behandeling met medicijnen is geweest om de bloeddruk of het cholesterol te verlagen. Maar bij de meeste mensen was het risico niet dusdanig verhoogd en werden leefstijladviezen geadviseerd. Slechts een klein deel van de mensen heeft hier vervolg aan gegeven. Mede als gevolg daarvan waren de lange termijneffecten van het preventieconsult niet hoog. Leefstijlverbetering is heel lastig om alleen via de huisarts te bereiken. Daar is een brede aanpak dichtbij de mensen voor nodig.”  

Gedeelde maatschappelijke taak

Monika vindt preventie van ziekten en inzet op leefstijlverbetering een gedeelde maatschappelijke taak. “Dat kunnen we als huisartsen niet alleen. We kunnen mensen wel adviseren, maar als er ongezonde voeding voor een lage prijs veelvuldig beschikbaar is en er geen structurele informatie en begeleiding is, dan is het vechten tegen de bierkaai. Bovendien is afgelopen jaar nog besproken tijdens de Woudschoten conferentie dat populatiepreventie niet in het takenpakket van de huisarts hoort. Natuurlijk wel als er behandeling nodig is, maar niet in de fase ervoor. Er moet een gezamenlijke visie en goed ingebedde aanpak komen rond preventie van hart- en vaatziekten en leefstijlverbetering van huisartsen samen met de nuldelijn en tweede lijn. Denk aan scholen, lokale overheid, maatschappelijk werkers, wijkverpleegkundigen, fysiotherapeuten, et cetera.” 

40+ consultatiebureau

Als oplossing denkt Monika in de richting van een 40+ consultatiebureau, gericht op preventie en leefstijlinterventie, gefinancierd vanuit zorgverzekeraars. “Voor baby’s en jonge kinderen is er een regelmatige check-up geregeld, maar ineens houdt dat op. Waarom maken we dit ook niet mogelijk voor mensen rond de veertig jaar en ouder?” Een regelmatige check-up in de wijk, dus dichtbij de mensen, met een gewichtsmeting, bloeddrukmeting, cholesterolcheck, et cetera. En vandaaruit, indien nodig, in de wijk - dus dichtbij de mensen - in teamverband begeleiding om leefstijlveranderingen te realiseren. Bijvoorbeeld samen met psychologen, diëtisten en fysiotherapeuten. De schotten tussen de nulde-, eerste- en tweede lijn halen we zo weg en we zorgen dat er voldoende tijd is voor onderling overleg. Met zo’n aanpak kunnen we echt wat bereiken in het voorkomen van hart- en vaatziekten en diabetes en dus een hoop ellende voorkomen.” 

Hart en vaatziekten en diabetes

In Nederland hebben circa 1,6 miljoen mensen hart- en vaatziekten en ongeveer 1,2 miljoen mensen diabetes (bron: ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport). Door preventie zou maar liefst tachtig procent van de hart- en vaatziekten en diabetesgevallen voorkomen kunnen worden. In 2011 ontwikkelde het Nederlands Huisartsen Genootschap de richtlijn ‘Het Preventieconsult’ voor mensen tussen de 45 en 70 jaar die nog niet bekend zijn met hart- en vaatziekten en/of diabetes en/of de risicofactoren hiervoor. Tot dusver ontbrak wetenschappelijk bewijs was voor de (kosten)effectiviteit van de aanpak.  

Het promotieonderzoek van Ilse en Daphne naar de (kosten)effectiviteit van een stapsgewijs preventieprogramma via huisartsen heeft plaatsgevonden via bijna veertig huisartsenpraktijken in Nederland in samenwerking met Nivel en Niped. Het onderzoek is gefinancierd door ZonMW, het consortium Lekker Lang Leven (bestaande uit het Diabetesfonds, de Hartstichting en de Nierstichting) en het Innovatiefonds Zorgverzekeraars.