Patiënten in een universitair medisch centrum hebben, naast het contact met de verpleegkundigen, vooral contact met artsen in opleiding tot specialist (aios). Deze jonge dokters zijn de schakel tussen de patiënt en diens naasten en de medisch specialist, onder wiens supervisie ze worden opgeleid. Maar wat is de rol van een jonge dokter als er iets misgaat in de zorg en wat heeft deze nodig om daarmee goed om te gaan? Over dit thema ging de Adrienne Cullen-lezing, die deze week voor de vijfde keer plaatsvond in het UMC Utrecht.
Nog altijd word je er stil van: het verhaal van Adrienne Cullen, die in 2018 overleed aan baarmoederhalskanker als gevolg van een medische fout bij het UMC Utrecht. Voor de vijfde keer vormde haar oproep om open te zijn en te leren van medische fouten de start van de jaarlijkse Adrienne Cullen-lezing in het UMC Utrecht. En nog altijd is dit hard nodig, zo besprak moderator Astrid Janssens, hoogleraar Patiënten en Publieke Participatie, met Remco van Lunteren, lid van de Raad van Bestuur van het UMC Utrecht. “Leren is het kernwoord. Fouten zullen we blijven maken, met soms ook grote gevolgen. Maar het besef is er steeds meer dat we ervan kunnen leren om het een volgende keer beter te doen. Door onze academische taak in opleiden, werken wij met veel jonge zorgprofessionals in opleiding. Daarom hebben we dit jaar speciaal aandacht voor de jonge dokter, die draagt bij aan de zorg van de toekomst”, zei Remco van Lunteren hierover.
Kwetsbaar opstellen en leren reflecteren
In de lezing ‘De patiënt en de jonge dokter’ focuste cardiothoracaal chirurg en coach van artsen Shirin Bemelmans-Lalezari op kwetsbaarheid: je kwetsbaar opstellen en delen wat je voelt. Als patiënt, als jonge dokter én als supervisor. Als mens. Zeggen wat je lastig vindt, zeker als je een (mogelijke) fout hebt gemaakt, is niet altijd makkelijk. Daarin speelt de angst voor het oordeel van de ander een rol. Als dokter oog en oor hebben voor je patiënt en diens beleving, kan een wereld van verschil maken voor de patiënt. De bottom up bewustwording, waartoe Adrienne Cullen oproept, is dan ook heel belangrijk. Maar ook andersom pleit Shirin voor de verantwoordelijkheid van supervisors om een veilige omgeving te creëren voor jonge dokters. Zodat zij ervaringen durven delen en zich kwetsbaar durven opstellen in de bestaande afhankelijkheidspositie. Ook als er fouten gemaakt zijn. Dit valt of staat met het vermogen tot reflectie. Leren reflecteren als belangrijk element om de rol van de jonge dokter zo goed mogelijk te laten vervullen en daarmee de relatie met de patiënt en naasten zo zuiver mogelijk te houden. De supervisor is hierin het voorbeeld voor de jongere generatie.
Het verhaal over Joost
Joost onderging vanwege een levensbedreigende aandoening een ingrijpende en complexe behandeling in het UMC Utrecht. In een persoonlijke videoboodschap vertelt zijn moeder over wat de behandelperiodes in het UMC Utrecht met haar en de naasten van de familie deed. Hoe onveilig zij zich voelden en hoe zij opmerkten dat belangrijke informatie over de behandeling van hun zoon Joost verloren is gegaan door de vele overdrachten en verschillende zorgverleners en het gebrek aan regie. En ook hoe één jonge dokter zich onderscheidde van andere artsen. Door datgene te doen wat in zo’n emotionele periode het allerbelangrijkste is: oog hebben voor hen als mens.
Veilige leeromgeving en vertrouwen terugwinnen
In de afsluitende paneldiscussie werd teruggeblikt op de video en de duidelijke boodschap van de familie van Joost. “We hebben als artsen te veel aannames gedaan. Mooi dat een jonge dokter in dit dossier wèl oog had voor de familie van Joost. Die compassie maakte dat de familie er kon zijn in hun emotie”, zei Shirin hierover. Over wat de jonge dokter nodig heeft om in een veilige omgeving fouten of heftige situaties te bespreken, sprak Astrid verder met ‘jonge dokter’ arts-onderzoeker Fia Cialdella en oncoloog en supervisor Filip de Vos. Fia noemt een voorbeeld waarin ze zich gesteund voelde door haar supervisor. “Die steun maakte dat ik er iets van kon leren. Het hielp me enorm.” Als supervisor was Philip dankbaar dat Fia naar hem toekwam: “Zo kon ik me op gelijke voet stellen met haar en konden we samen een weg zoeken in deze emotionele situatie. Voor mij een belangrijke les: luister eerst naar het probleem van iemand, heb oog voor wat de jonge dokter voelt. Daarna ontstaat ruimte om inhoudelijk naar de casuïstiek te kijken en te leren.” Dit brengt Fia weer mee naar haar patiënten. “Eerst ruimte bieden voor hun gevoel, daarna samen naar de inhoud kijken. Zo win ik vertrouwen terug, zelfs als er fouten zijn gemaakt.”
Minder patiënt meer mens. Met het breder trekken van dit adagium naar ‘minder arts meer mens', sluit Astrid de vijfde Adrienne Cullen-lezing af.
Terugkijken
Kijk de vijfde Adrienne Cullen-lezing terug.
Over de Adrienne Cullen Lecture
De Adrienne Cullen Lecture on Open Disclosure After Serious Harm vindt jaarlijks plaats in het UMC Utrecht. De eerste lezing werd gehouden in 2018 toen mevrouw Adrienne Cullen en twee van haar artsen openlijk spraken over de medische fout die bij haar tot terminale baarmoederhalskanker heeft geleid. Mevrouw Cullen is overleden op 31 december 2018. Adrienne Cullen heeft haar naam aan deze lezing verbonden, met als inzet dat wij als ziekenhuizen leren van dingen die misgaan, patiënten zich beter gesteund voelen en door openheid voorkomen dat vergelijkbare fouten opnieuw worden gemaakt. Lees meer.
