De overdracht van de ene naar de andere organisatie of zorgverlener is een bekend risicovol moment in het zorgtraject van patiënten. Hoe voorkomen we losse eindjes bij overdracht van patiënten in het zorgnetwerk, zodat de continuïteit van zorg niet in gevaar komt? Daarover ging de zesde Adrienne Cullen-lezing deze week in het UMC Utrecht, met als thema ‘Soepel schakelen: hoe voorkomen we losse eindjes bij overdracht van patiënten in het zorgnetwerk’.
Het blijft aangrijpend: het verhaal van Adrienne Cullen, die in 2018 overleed aan baarmoederhalskanker als gevolg van een medische fout bij het UMC Utrecht. Haar oproep om open te zijn en te leren van medische fouten vormde de start van de jaarlijkse Adrienne Cullen-lezing in het UMC Utrecht. Adrienne Cullen heeft haar naam aan deze lezing verbonden, met als inzet dat wij als ziekenhuizen leren van dingen die misgaan, patiënten zich beter gesteund voelen en door openheid voorkomen dat vergelijkbare fouten opnieuw worden gemaakt.
De afgelopen jaren hebben we steeds meer geleerd hoe belangrijk het is om niet alleen te leren van fouten, maar vooral ook van patiënten. Hoe moeten we met fouten omgaan in verhouding tot hen? Kijkend naar de toekomst is een grote zorg hoe we de overdracht goed regelen nu de zorg voor patiënten steeds meer in regionale netwerken plaatsvindt. Hoe voorkomen we met elkaar dat patiënten niet tussen wal en schip vallen?
Soepel schakelen
Ondanks richtlijnen over tijdige en juiste informatieoverdracht, technologische middelen ter ondersteuning van het proces en wetenschappelijke studies naar verbeterinterventies, blijft de overdracht van patiënten een zwakke schakel in de zorg. Daarover gaf Dorien Zwart, hoogleraar Huisartsgeneeskunde, een lezing met als titel: ‘Van zwakke schakel naar soepel schakelen’. Zij roept op onze kijk op zorg te veranderen: patiënten zijn niet te gast bij ons in het zorgsysteem, maar wij als zorgverleners zijn te gast in het leven van de patiënt. Als we dat goed voor ogen houden, kan dit helpen om de overdracht meer naar soepel schakelen te krijgen.
Adrienne Cullen-lezing terugkijken
Film: ervaring van een patiënt
Hoe dit mis kan gaan, blijkt uit het verhaal van een patiënt. Deze vrouw met meerdere diagnoses wordt in het UMC Utrecht geopereerd aan een tumor aan de wervelkolom. Tijdens opname in het revalidatiecentrum ontstaat er ineens een flinke uitstulping in haar buik. Op de CT-scan is niks afwijkends te zien. De neurochirurg stuurt haar terug naar de huisarts. De huisarts ontvangt geen overdracht om de zorg adequaat over te nemen. Losse eindjes in de overdracht hebben voor de patiënt grote gevolgen voor haar kwaliteit van leven.
Bekijk de film: ervaring van een patiënt >
Belang van goede overdracht: een paneldiscussie
Onder leiding van Astrid Janssens, hoogleraar Patiënt en Publieke Participatie, volgde een paneldiscussie over het belang van goede overdracht in het zorgnetwerk. Er werd onder meer gesproken over wie de regie houdt in de zorg voor de patiënt als deze in het traject verschillende zorgaanbieders treft. Wat kan de patiënt zelf doen? En in hoeverre is een goede overdracht onderdeel van de opleiding? Enkele reacties uit de discussie:
Romy Vijzelaar, aios Ziekenhuisgeneeskunde: “Het belang van goede overdracht leerde ik pas in de praktijk, omdat hier tijdens mijn opleiding Geneeskunde weinig aandacht voor was. Ook had ik graag meer geleerd in de opleiding hoe ons zorgsysteem in elkaar zit.”
Richard Bos, patiëntenvertegenwoordiger: “Er is weliswaar veel goede wil, maar er wordt onvoldoende tijd gemaakt voor een goede overdracht, waardoor patiënten zich vaak de laatste schakel in de ketting voelen.” Hij pleitte voor een hoofdbehandelaar en ervaart veel waarde van het patiëntenportaal en e-consulten.
Dorien Zwart benadrukte dat overdrachtsmomenten een risicovol moment zijn onder meer omdat er verschillende ‘werelden’ zijn. De verantwoordelijkheid ligt bij zorgverleners maar het helpt als patiënten meedenken. “Ik zeg ook altijd, voel je vooral niet bezwaard om aan de bel te trekken als dingen anders gaan dan dat ze afgesproken waren.”
Robert van den Broek, Internist-Ouderengeneeskunde gaf aan dat er steeds betere afspraken worden gemaakt in de regio om de juiste zorg op de juiste plek te regelen. “Maar de basis blijft om patiënten te helpen en verantwoordelijkheid te dragen. Hierbij zijn zelfreflectie, duidelijke communicatie van je eigen grenzen, en een goede opvolging wanneer een patiënt wordt overgedragen aan een collega van groot belang.”
Astrid sluit af: wat ik meeneem van deze lezing is dat het goed is om te beseffen dat er meerdere werelden zijn en dat je de opdracht hebt om je af en toe te verplaatsen in die andere wereld. Dat is een oefening in nederigheid die we best wel meer mogen praktiseren.
Over de Adrienne Cullen-lezing
De Adrienne Cullen Lecture on Open Disclosure After Serious Harm vindt jaarlijks plaats in het UMC Utrecht. De eerste lezing werd gehouden in 2018 toen mevrouw Adrienne Cullen en twee van haar artsen openlijk spraken over de medische fout die bij haar tot terminale baarmoederhalskanker heeft geleid. Mevrouw Cullen is overleden op 31 december 2018.
