Huisartsentekort ontstaat al aan de poort van de universiteit
In ons land kampen we met een groeiend tekort aan huisartsen, vooral in provincies als Zeeland, Friesland, Groningen en Drenthe. In het UMC Utrecht hebben we onderzoek hiernaar gedaan. Daaruit blijkt dat diezelfde regio’s de afgelopen 25 jaar ook de minste geneeskundestudenten hebben voortgebracht. “Wie nooit de kans krijgt om geneeskunde te studeren, kan later ook geen huisarts worden.”
Dat zegt Lianne Mulder, postdoctoraal onderzoeker bij UMC Utrecht. In het onderzoek laat zij zien hoe ons huidige toelatingsbeleid de regionale tekorten aan huisartsen in stand houdt. Er wordt in selectie- en lotingsprocedures geen rekening gehouden met de regionale herkomst van kandidaten, en hun mogelijke kans op terugkeer naar een regio met huisartsentekorten.
Grote regionale verschillen geneeskundestudenten
In het onderzoek – wat we hebben uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) – brachten we de regionale herkomst van alle 57.958 eerstejaars geneeskundestudenten tussen 2000 en 2024 in kaart. Daarbij zijn CBS-microdata gekoppeld aan het BIG-register om te achterhalen wie uiteindelijk arts of huisarts werd.
De regionale verschillen zijn opvallend groot: regio’s met de grootste huisartsentekorten zijn vaak ook de regio’s waar de minste studenten vandaan komen, zowel in absolute aantallen als in relatieve zin (afgezet tegen het aantal inwoners). In sommige regio’s werd slechts 16 procent van de geneeskundestudenten die tussen 2000-2010 instroomden uiteindelijk huisarts, in andere bijna 40 procent.
Kansen zelfs op buurtniveau sterk verschillend
De 13 postcodegebieden die disproportioneel veel geneeskundestudenten voortbrachten liggen in Bilthoven, Amstelveen, Oegstgeest, Leiderdorp, Voorhout, Leiden, Naarden, Haarlem, Utrecht, Houten, Amersfoort en Malden. Vaak lagen deze postcodegebieden naast postcodegebieden waar minder dan 10 studenten vandaan kwamen. Dit laat zien dat de kansen die jongeren hebben om geneeskundestudent te worden zelfs op buurtniveau sterk kunnen verschillen.
Hoe de selectie van studenten de huisartsenzorg van de toekomst bepaalt
Om de regionale huisartsentekorten aan te pakken, pleit Lianne Mulder voor een nieuw, strategisch selectiebeleid voor de geneeskundeopleiding, naar voorbeeld van beleid in landen als Duitsland (de Landartzquote), Canada, Schotland, Japan en Australië. Daar krijgen studenten uit tekortregio’s meer kans op toelating, of zelfs een gegarandeerde plek in ruil voor het worden van zorgverlener in een tekortregio.
“Met een strategische selectie kunnen we gericht investeren in het opleiden van toekomstige artsen voor de gebieden waar nu de grootste tekorten zijn. Zo versterken we de toegankelijkheid van de eerstelijnszorg in de regio’s die dit het hardste nodig hebben.”
Lianne Mulder, postdoctoraal onderzoeker UMC Utrecht
Samen werken aan gelijke toegang tot zorg
Lianne Mulder: “Iedereen verdient een vaste huisarts, ongeacht waar je woont. Om dat doel te bereiken moeten we de selectie inrichten op wat de samenleving nodig heeft van de groep studenten die wordt toegelaten tot zorgopleidingen met een numerus fixus. Het gericht toelaten van studenten die bereid zijn om te gaan werken in regio’s en specialismen met tekorten is een strategische investering in de zorg van de toekomst. Om dit mogelijk te maken, zijn wetswijzigingen nodig.”
Bekijk het volledige rapport “Selecteren voor de Toekomst: Iedereen een Huisarts”.