Veel mensen met kanker kampen tijdens en na de behandeling van kanker met klachten. Sporten helpt om deze klachten te verminderen. Welke mechanismen liggen hieraan ten grondslag? En welke factoren dragen bij aan een actieve leefstijl? In het UMC Utrecht deed promovendus Anouk Hiensch hier onderzoek naar. Donderdag 28 oktober promoveerde ze aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht.

Veel mensen ervaren door de behandeling van kanker klachten, zowel op de korte als de lange termijn. Klachten die vaak voorkomen zijn vermoeidheid, pijn, een slechtere conditie en problemen met onthouden en concentreren. 

Uit eerder onderzoek is gebleken dat sporten helpt om deze klachten te verminderen. Toch krijgen mensen met kanker niet standaard een beweegprogramma aangeboden. Het is daarom belangrijk om de kloof tussen onderzoek en praktijk te dichten. Hiervoor moet er meer kennis komen over het effect van sporten na de diagnose kanker en over de werkingsmechanismen die hieraan ten grondslag liggen. In haar promotietraject heeft Anouk Hiensch hier 4 jaar lang onderzoek naar gedaan. 

Genoeg lichaamsbeweging krijgen is niet gemakkelijk

De eerste constatering die Anouk deed, is dat de meeste mensen met kanker niet genoeg lichaamsbeweging krijgen volgens de huidige beweegrichtlijnen. Die schrijven voor dat volwassenen per week minstens 2.5 uur matig intensief moeten bewegen. Mensen met kanker bewegen minder als ze veel last hebben van vermoeidheid, voor de diagnose al minder aan sport deden en weinig sportfaciliteiten in de buurt hebben.

Daarbij kwam Anouk een factor op het spoor die voorspelt of iemand wil deelnemen aan een beweegprogramma: de zogenaamde ‘sense of coherence’. Dit is het vermogen om je leefstijl aan te passen om stress tegen te gaan en gezondheid te bevorderen. Iemands sense of coherence kan hoger of lager zijn. Mensen met kanker en met een hoge sense of coherence slaan minder vaak een training over en zijn minder snel geneigd te stoppen met een beweegprogramma. Daarnaast hebben deze mensen gemiddeld minder last van klachten door de behandeling van kanker dan mensen met een lage sense of coherence. 

Lichaamsbeweging verbetert de gezondheid van mensen met kanker

Ook onderzocht Anouk het effect van 2 beweegprogramma’s op de conditie van mensen met kanker op de korte en de lange termijn. Mensen met slokdarmkanker konden na hun operatie meedoen aan het PERFECT-onderzoek. Hierin kregen deelnemers een beweegprogramma aangeboden met conditietraining en krachtoefeningen. Het programma duurde 12 weken en was onder begeleiding van een fysiotherapeut. Er was ook een controlegroep: die mensen kregen geen beweegprogramma aangeboden. 

“Beweegprogramma’s kunnen een langdurig positief effect hebben op de gezondheid van mensen met kanker.”

Voor en na het beweegprogramma vulden alle deelnemers vragenlijsten in, die Anouk analyseerde. Haar onderzoek toont aan dat het veilig is om na een slokdarmoperatie te sporten. Ook laat haar onderzoek zien dat deelnemers aan het beweegprogramma fitter zijn en minder last hebben van klachten dan de controlegroep die het programma niet volgde. 

Een beweegprogramma tijdens de behandeling heeft ook op de lange termijn een positief effect 

Het andere trainingsprogramma werd aangeboden aan mensen met darmkanker en borstkanker. Tijdens hun behandeling met chemotherapie konden zij deelnemen aan het PACT-onderzoek. Ook dit beweegprogramma bestond uit conditie- en krachttraining onder begeleiding van een fysiotherapeut, maar duurde wat langer: 18 weken.

Bij dit onderzoek wilde Anouk weten wat het effect is van een beweegprogramma tijdens de behandeling van kanker op de lange termijn. Daarom vulden de deelnemers 4 jaar later vragenlijsten in over hun conditie. In vergelijking met patiënten die het trainingsprogramma niet volgden, sportten de deelnemers meer en hadden ze minder last van vermoeidheid. Deze studie toont aan dat een beweegprogramma ook op de lange termijn een positief effect heeft op de gezondheid van mensen met kanker.

Anouk licht de resultaten verder toe: “We laten zien dat mensen met kanker die tijdens of kort na de behandeling een beweegprogramma volgen, daar op de korte én op de lange termijn baat bij hebben. We hebben dit onderzocht bij mensen met bepaalde soorten kanker, maar durven te stellen dat dit effect er ook is bij andere kankersoorten. Met deze nieuwe kennis kunnen we beweegprogramma’s zodanig verbeteren dat ze een langdurig positief effect hebben op de gezondheid van mensen met kanker.” 

Meer informatie

Anouk Hiensch promoveerde op donderdag 28 oktober aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Haar promotor is prof. Anne May. Het proefschrift is getiteld: Stepping stones to implement exercise as integral part of cancer care.