Nieuw proefbevolkingsonderzoek borstkanker

Kunnen we borstkanker eerder opsporen bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel als ze ook een contrastmammografie (CEM) of versnelde MRI-scan krijgen bij het bevolkingsonderzoek? UMC Utrecht leidt nu een groot proefbevolkingsonderzoek waarbij die vraag centraal staat: DENSE-2. 

Op dinsdag 14 januari 2025 is dit artikel geüpdatet met de laatste informatie. 

Elke twee tot drie jaar krijgen Nederlandse vrouwen tussen 50 en 75 jaar oud een oproep voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Ze krijgen dan een mammografie om borstkanker vroegtijdig op te kunnen sporen.  

Bij zo’n 8 procent van deze vrouwen is een mammografie niet toereikend omdat ze zeer dicht borstweefsel hebben. Dat betekent dat het grootste deel van hun borsten uit melkklieren en bindweefsel bestaat en dat zij minder vetweefsel in hun borsten hebben. Daardoor zijn tumoren minder goed zichtbaar op een mammografie. Dat is een probleem, want vrouwen met zeer dicht borstweefsel hebben een grotere kans op borstkanker dan vrouwen met veel vetweefsel in hun borsten.  

Bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel wordt ongeveer 60 procent van de tumoren opgespoord bij het bevolkingsonderzoek, tegenover 70 tot 85 procent bij vrouwen met een andere borstdensiteit. Het is en blijft dus belangrijk om deel te nemen aan het reguliere bevolkingsonderzoek, maar er wordt tegelijkertijd wel gezocht naar een aanvullende methode om ook bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel eerder borstkanker te kunnen opsporen. En juist daarom is nu dit nieuwe proefbevolkingsonderzoek van start gegaan. 

DENSE-1: aanvullende MRI-scan  

Hoe kunnen tumoren eigenlijk eerder worden gevonden bij zeer dicht borstweefsel? Een oplossing zou kunnen zijn om deze groep vrouwen een aanvullende MRI-scan of contrastmammografie aan te bieden bij het bevolkingsonderzoek borstkanker nadat bij hen zeer dicht borstweefsel wordt geconstateerd.   
  
De pros en cons van een aanvullende, uitgebreide MRI-scan zijn eerder al onder leiding van UMC Utrecht onderzocht tijdens de uitgebreide DENSE-studie. Bij dit onderzoek werden tussen 2011 en 2020 zo’n 5.000 vrouwen met zeer dicht borstweefsel gevolgd tijdens het bevolkingsonderzoek. Bij hen werd ook een aanvullende MRI-scan gemaakt. De uitkomsten van deze groep werden vergeleken met de resultaten van het reguliere bevolkingsonderzoek borstkanker, waarbij alleen een mammografie werd gemaakt. 

Conclusie van DENSE: bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel werd inderdaad vaker en sneller kanker opgespoord als zij ook een MRI-scan kregen. Tumoren werden bovendien ook in een vroeger stadium gevonden waardoor ze beter behandelbaar waren. Verder bleek de inzet van MRI ook kosteneffectief.   

Eerst nog alternatief onderzoeken 

Als tienduizenden vrouwen jaarlijks een MRI moeten krijgen in een ziekenhuis, dan is daarvoor extra apparatuur en personeel nodig. Hierdoor zouden capaciteitsproblemen kunnen ontstaan.  

De Gezondheidsraad adviseerde het ministerie van VWS daarom eerst nog een alternatief voor MRI, namelijk contrastmammografie (CEM), te laten onderzoeken. Bij een contrastmammografie wordt een jodiumhoudend contrastmiddel ingespoten voordat de mammografie wordt gemaakt. Net als bij een MRI nemen tumoren het contrastmiddel sneller op, waardoor ze beter zichtbaar zijn dan op een normale mammografie. Een CEM duurt korter en is daarmee goedkoper dan een gewone MRI-scan.   

DENSE-2: contrastmammo of versnelde MRI?  

Met ingang van 1 juli 2024 gaf het ministerie een vergunning aan UMC Utrecht om een tweede proefbevolkingsonderzoek te starten en te coördineren: DENSE-2. Verspreid over heel Nederland, werken 15 ziekenhuizen hiervoor samen met Bevolkingsonderzoek Nederland en Borstkankervereniging Nederland.   

Bij DENSE-2 kijken de onderzoekers niet alleen naar de mogelijkheden van contrastmammografie maar ook naar die van een versnelde MRI-scan. Een normale MRI duurt ongeveer 20 tot 30 minuten om te maken, terwijl de versnelde variant slechts vijf tot zes minuten in beslag neemt, en daarmee net zo snel is als contrastmammografie.  

Carla van Gils is hoogleraar klinische epidemiologie van kanker in het UMC Utrecht. Zij had de leiding over de eerste DENSE-studie en coördineert het nieuwe proefbevolkingsonderzoek nu ook. “Met dit onderzoek hopen we nu echt iets te veranderen voor de screening van vrouwen met zeer dicht borstweefsel. Want het bevolkingsonderzoek borstkanker is belangrijk om borstkanker zo vroeg mogelijk te ontdekken, maar werkt in deze groep dus minder goed”, aldus Carla. “In DENSE-1 hebben we laten zien dat MRI werkt voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel, maar MRI werd vanwege kosten en benodigde capaciteit niet als toekomstbestendig beschouwd. De contrastmammografie en versnelde MRI moeten hier verandering in brengen.”   

Meer gepersonaliseerd bevolkingsonderzoek  

DENSE-2 is eind 2024 van start gegaan. Nadat bij hun mammografie zeer dicht borstweefsel is geconstateerd, wordt een groep vrouwen bij DENSE-2 uitgenodigd voor een aanvullende screening met een CEM. Een andere groep vrouwen met zeer dicht borstweefsel krijgt een oproep voor een aanvullende versnelde MRI-scan.  

In beide groepen zijn 3.500 vrouwen met dense borsten nodig om goede onderzoeksconclusies te kunnen trekken. De onderzoekers verwachten hiervoor, per groep, 6.000 vrouwen met zeer dicht borstweefsel uit te moeten gaan nodigen, rekening houdende met bijvoorbeeld vrouwen die niet mee willen of kunnen doen. De resultaten van beide groepen worden vergelijken met die van vrouwen met dense borsten die het gewone bevolkingsonderzoek volgen: alleen een mammografie en geen aanvullende screening.  

Wouter Veldhuis is mamma-radioloog en associate professor bij het UMC Utrecht. Hij is de coördinerende radioloog van DENSE-2. “CEM en versnelde MRI zijn twee fantastische technieken die allebei veel sneller en goedkoper zijn dan de in DENSE-1 onderzochte gewone MRI”, vertelt Wouter. “Mijn stille hoop is dat we van beide technieken gaan laten zien dat ze desondanks net zo goed zijn in het vinden van tumoren. We kunnen dan beide inzetten en zo een beter én meer gepersonaliseerd bevolkingsonderzoek aanbieden." 

Het onderzoek duurt in totaal zeven jaar. De onderzoekers hopen daarna een duidelijke conclusie te kunnen trekken hoe goed elk van de twee opties is voor het vroeg detecteren van borstkanker bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel.