Stimuleren van zelfmanagement bij patiënten

Met het programma Toekomstbestendige Verpleegkunde, wil het UMC Utrecht verpleegkundigen aantrekken en behouden voor de zorg van de toekomst. Een van de thema’s van dit programma is ‘wetenschap en innovatie’. Kim Groot, verpleegkundige bij de divisie interne geneeskunde en dermatologie van het UMC Utrecht, vertelt over haar afstudeeronderzoek naar het stimuleren van zelfmanagement bij patiënten door verpleegkundigen: "Wat zit er achter?" 

Kim heeft een passie voor verpleegkundig onderzoek en zet dit binnen het UMC Utrecht op de kaart. En om een brug te bouwen tussen de wetenschap en de praktijk, heeft zij samen met twee collega’s van de afdeling en Lisette van Schoonhoven (hoogleraar verplegingswetenschap) een digitaal platform opgericht. Verpleegkundigen met een wetenschappelijke achtergrond komen daar samen, met als doel kennis te delen, te netwerken en elkaar vragen te stellen om uiteindelijk wetenschappelijke kennis in de praktijk in te bedden. “Maak gebruik van alle kennis die er in het ziekenhuis is!”, aldus Kim.

Wat voor onderzoek heb je gedaan?

“Mijn afstudeeronderzoek voor de master verplegingswetenschappen ging over hoe verpleegkundigen zelfmanagement stimuleren bij patiënten. Het doel: verkennen van motieven en aannames onderliggend aan het gedrag van verpleegkundigen rondom initiatieven die patiënten nemen tot zelfmanagement in het ziekenhuis. Zo heb ik tijdens mijn onderzoek gekeken naar de reactie van verpleegkundigen wanneer een patiënt het initiatief neemt om iets zelf te doen. Bijvoorbeeld: een patiënt pakt een washandje om zich op te frissen. Hoe reageerde de verpleegkundige hierop, wat was hun gedachtegang hierbij en waarom? Wat bleek: het stimuleren van zelfmanagement bij patiënten door verpleegkundigen hangt af van hoe zij denken over wat een patiënt kan en wil, de dagelijkse zorgplanning, protocollen en beleid.” 

Wat hebben verpleegkundigen hieraan in de dagelijkse praktijk?

“Het helpt hen zorg op maat te leveren aan de patiënt. Door vaker terug te kijken op waarom ze op een bepaalde manier reageren op een patiënt, worden verpleegkundigen zich meer bewust van wat de patiënt zélf kan en wil. En het levert winst en tijd op: door het gesprek met de patiënt aan te gaan over wat hij of zij kan, kun je de zorgtaken beter verdelen. Je doet het dan echt samen: de patiënt wast zelf het gezicht, de verpleegkundige maakt het bed op. De patiënt poetst zelf de tanden, de verpleegkundige verzorgt te benen van de patiënt. Zo verdeel je de taken, dat scheelt tijd en werk je samen efficiënt!” 

Wat heeft de patiënt er aan? 

“Doordat verpleegkundigen zelfmanagement stimuleren bij patiënten, behoudt de patiënt haar of zijn eigen regie in het dagelijkse functioneren. De overgang van ziekenhuis naar thuis wordt zo kleiner en de patiënt valt thuis niet in een gat. De patiënt heeft minder thuiszorg nodig en kan zichzelf – met wellicht wat hulp van anderen - redden en er is een kleine kans op heropname.

Wat zie jij als meerwaarde van het combineren van onderzoek met je werk in de zorg?

“Het combineren van onderzoek met het werk als verpleegkundige levert mij veel op. Het heeft mijn horizon verbreed en ik heb inmiddels een groot netwerk opgebouwd. Hierdoor word ik snel betrokken bij onderzoeken en projecten. Ik ben zichtbaar voor en bij anderen. Door mijn combinatiebaan lever ik een bijdrage aan de zorg en aan de patiënt.” 

Waarom is volgens jou onderzoek en innovatie belangrijk voor het verpleegkundig vak?

“De verpleegkundige zorg wordt steeds uitdagender en complexer. Om ervoor te zorgen dat we de juiste dingen blijven doen, is het belangrijk nieuwsgierig te blijven, te blijven onderzoeken. Dat kan groots, bijvoorbeeld met behulp van subsidie, maar ook klein door je steeds af te vragen: ‘doen we de dingen op de juiste manier, of kan het ook anders of beter?’ We moeten meebewegen met de toekomst. Als onderzoeker ontwikkel je een kritische blik. Die kan je dan als verpleegkundige toepassen op de werkvloer. Alleen zo blijft de beste zorg bestaan.” 

Wat heb je nodig om goed onderzoek te kunnen doen? 

“Om goed onderzoek te kunnen doen naast je baan als verpleegkundige moet je vooral enthousiast zijn over een bepaald onderwerp en dat je een verpleegkundig team achter je hebt staan. Je leidinggevende moet je ook de ruimte geven om onderzoek te kunnen doen. Het blijft namelijk altijd een uitdaging om onregelmatigheidsdiensten te combineren met een onderzoeksfunctie of tweede baan. Je moet dan flexibel zijn en een balans vinden. Maar als je ambitie hebt, een kritische blik en interesse in onderzoek, dan zou ik het iedere verpleegkundige aanraden!”