Volgens een ruwe schatting gooien we in Nederland elk jaar voor minimaal 100 miljoen euro aan medicijnen weg. Als niet-gebruikte geneesmiddelen nu door patiënten worden teruggebracht naar de apotheek, worden ze daar standaard vernietigd. Charlotte Bekker toont in haar promotieonderzoek aan dat hergebruik van – vooral duurdere – medicijnen mogelijk is en tot aanzienlijke besparingen leidt.
Patiënten houden geregeld medicijnen over. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer ze een te grote hoeveelheid medicijnen hebben meegekregen of omdat ze met het gebruik ervan stoppen voordat de medicijnen op zijn. Al die overgebleven medicijnen worden nu weggegooid, thuis of bij de apotheek. “Dat is slecht voor het milieu en het kost onnodig veel geld”, zegt Charlotte Bekker, onderzoeker van het UMC Utrecht en de Sint Maartenskliniek. In haar promotieonderzoek laat ze zien dat bijna 40 procent van die verspilling te voorkomen is, vooral bij geneesmiddelen die voor langer gebruik worden verstrekt (meer dan één maand). Charlotte: “Denk aan kleinere standaardverpakkingen of aan het uitschrijven van kleinere hoeveelheden per keer. Daarnaast kan heruitgifte van ongebruikte geneesmiddelen een goede oplossing zijn.”
Veel winst
Haar onderzoek laat zien dat veel ongebruikte medicijnen, na controle in de apotheek, opnieuw aan een andere patiënt kunnen worden verstrekt. Charlotte: “Vooral bij dure medicijnen is veel winst te behalen. Wij hebben bijvoorbeeld gekeken naar de orale oncolytica – medicijnen bij kanker – en naar bepaalde middelen tegen reuma, de zogeheten biologicals. Maar liefst 55 procent van de patiënten die daarmee stopt, houdt medicatie over, gemiddeld voor een bedrag van zo’n €1100,- per patiënt. Deze medicatie wordt momenteel weggegooid.”
Heruitgiftesysteem
Een ander voorbeeld betreft de medicatie die medische studenten op hun stage in het buitenland meekrijgen om een mogelijke HIV infectie te voorkomen: een zogenoemde post-expositie profylaxe pakket (PEP). Deze medicijnen zijn duur en worden door de meeste studenten uiteindelijk niet gebruikt omdat zich geen besmettingsrisico voordoet. “Tijdens ons onderzoek hebben we een heruitgiftesysteem voor PEP ontwikkeld en vier jaar lang gevolgd”, vertelt Charlotte. “Ondanks de extra uitgaven voor het heruitgiftesysteem leidde deze aanpak tot een netto kostenbesparing van ruim €225.000. Dat is een besparing van 75 procent vergeleken met de situatie zonder heruitgifte. Van de bijna 400 uitgegeven pakketten is driekwart minimaal één keer opnieuw uitgegeven.”
Veiligheid en kwaliteit
Wettelijk zijn er in Nederland geen belemmeringen om uitgegeven medicijnen opnieuw te gebruiken. Wel is het zo dat de KNMP, de beroeps- en brancheorganisatie voor apothekers, heruitgifte niet ondersteunt. Daarom wil Charlotte graag met hen en andere zorgautoriteiten aan tafel. “Het is van belang om in Nederland de verspilling van medicijnen te verminderen. Daar kunnen alle schakels in de distributieketen aan bijdragen. Preventie is het belangrijkste middel, maar niet altijd mogelijk en ook heruitgifte kan een grote bijdrage leveren.”
Ruim 60 procent van de patiënten die aan het onderzoek meededen, is bereid om opnieuw uitgegeven medicijnen te gebruiken. Ook de deelnemende artsen, apothekers, zorgautoriteiten en farmaceuten ondersteunen het hergebruik van teruggebrachte geneesmiddelen, mits de veiligheid en kwaliteit ervan kan worden gegarandeerd. Uit eerder
blijkt dat 95 procent van de patiënten ongekoelde medicatie goed bewaart. Charlotte: “Na dit onderzoek verwacht ik dat we tussen de 20 en 70 procent van alle ongebruikte medicijnen veilig kunnen hergebruiken.”
Charlotte Bekker
promoveert op 15 november 2018
aan de Universiteit Utrecht op haar onderzoek. De titel van haar proefschrift is Sustainable use of medication. Medication waste and feasibility of redispensing.
Meer informatie over geneesmiddelen onderzoek op umcutrecht.nl
