Een stofje uit paddenstoelen lijkt goed te kunnen werken tegen hardnekkige depressies. Patiënten die onvoldoende baat hebben bij antidepressiva kunnen in aanmerking komen voor een experimentele behandeling met dit stofje; psilocybine. Het UMC Utrecht en het UMCG voeren deze behandelingen uit. De bewustzijns veranderende stof is ook wel bekend als ingrediënt van sommige paddenstoelen en truffels. De patiënten ondergaan een 'gecontroleerde' behandeling met als doel: het doorbreken van de negatieve gedachten en het verminderen van de zeer sombere stemming waar zij mee worstelen.

Op dit moment behandelen artsen patiënten met depressieve klachten veelal met gesprekken (psychotherapie). Indien nodig krijgen zij ook antidepressieve medicatie. Veel mensen hebben daar baat bij maar voor sommigen betekent het een lange zoektocht – en soms tevergeefse - naar een werkzame behandeling.

“Deze hardnekkige depressies zijn een groot probleem voor patiënten en hun naasten,” vertelt psychiater en hoogleraar Robert Schoevers van het UMCG. “De afgelopen jaren vonden geen grote doorbraken plaats in de behandelingen. Een behandeling met psychedelica lijkt voor deze groep patiënten echter hoopgevend. Deze middelen hebben een ander werkingsmechanisme dan de huidige antidepressiva en het effect zou ook veel sneller kunnen optreden. Maar er is veel wat we nog niet weten. Daarom is het heel belangrijk om onderzoek te doen naar de behandeleffecten bij deze patiëntengroep.”

Begeleiding

Het onderzoek van de twee academische ziekenhuizen, dat deel uit maakt van een internationaal onderzoek, bestaat uit een eenmalige sessie, voorafgegaan en gevolgd door meerdere individuele gesprekken. Tijdens deze sessie neemt de patiënt een hoeveelheid psilocybine. Twee speciaal getrainde therapeuten begeleiden de daaropvolgende ervaring. De sessie wordt samen met de therapeuten voorbereid en achteraf vindt een uitgebreide evaluatie plaats. 

Effecten

Psychiater Metten Somers van het UMC Utrecht: “We maken dus gebruik van de bewustzijn  veranderende stof psilocybine. Dat stofje helpt om vaste denkpatronen te doorbreken. Daarnaast versterkt en verandert psilocybine de manier waarop kleuren en geluiden binnenkomen. Ook is het gevoel van tijd heel anders. De ervaring duurt in totaal zo’n vier tot zes uur.”

Uit eerdere studies komt naar voren dat er na een sessie een acute en aanhoudende verbetering van depressieve symptomen is te zien. Bij een aantal deelnemers houdt deze verbetering tot zes maanden na de sessie aan. Metten: “Naast de effectiviteit en veiligheid van psilocybine bij mensen met een depressieve stoornis, kijken we ook naar welke dosering het meest effectief is. Uiteindelijk is het doel van deze experimentele behandelingen om depressieve klachten te verminderen, met mogelijk blijvend resultaat.”

Gevaren

Een behandeling is niet zonder risico's. "Maar als je de middelen in een gecontroleerde omgeving gebruikt, zijn ze niet gevaarlijk", zegt Metten. “De behandelingen worden uitsluitend gegeven in aanwezigheid van ervaren én getrainde therapeuten. Want tijdens een sessie is het mogelijk dat een patiënt angst of verwarring ervaart. De therapeuten zijn getraind om hiermee om te gaan.”

In de thuissituatie experimenteren met paddenstoelen of truffels als behandeling voor depressie raden de artsen dan ook ten zeerste af. “De periode van angst en verwarring kan langer duren. Het is bovendien nog onduidelijk welke dosering het meest effectief is.” Ook is er nog weinig bekend over hoe mensen met een depressieve stoornis reageren op psilocybine.

Onderzoek

De studie vindt plaats in Nederland (UMC Groningen en UMC Utrecht) en een aantal andere ziekenhuizen in Europa en Noord-Amerika, waaronder Engeland, Ierland, de Verenigde Staten en Canada. In totaal nemen 216 patiënten deel. De planning is dat in maart de eerste patiënten in Nederland met deze experimentele behandeling kunnen starten. Deelnemende patiënten worden geselecteerd via verwijzers, waaronder huisartsen, psychiaters en GGZ-instellingen.

Kijk voor meer informatie over het onderzoek op UMCUtrecht.nl of UMCG.nl. Bekijk de uitzending van Zorg.nu en lees het artikel in KennisInZicht over onderzoek naar een andere experimentele behandeling  van hardnekkige depressie met ketamine.

Lees meer over de veiligheid en werkzaamheid van psilocybine op UMCUtrecht.nl.