Bestraling bij hoofd-halskanker

U krijgt deze folder omdat u bestraald gaat worden in verband met hoofdhals-kanker (dit is een verzameling van keelkanker, mondkanker en strottenhoofd-kanker). Deze folder is een herhaling en aanvulling van de informatie die u al van uw behandelaar heeft gekregen. 

Wat is bestraling?

Hoofdhalskanker kan worden behandeld met een operatie, met bestraling, met chemotherapie of een combinatie van deze behandelingen. Bestraling wordt vaak als (eerste) behandeling gegeven. Soms wordt deze bestraling gecombineerd met chemotherapie om het effect van de bestraling te versterken. Andere patiënten worden eerst geopereerd, maar worden nabestraald om de kansen op genezing te vergroten. Een bestralingsbehandeling noemen we ook wel radiotherapie. De afdeling waar deze behandeling gegeven wordt, heet daarom ook de afdeling radiotherapie. 

Een bestraling houdt in dat u bestraald wordt met röntgenstraling met een zeer hoge sterkte. Deze straling maakt de kankercellen stuk waardoor de kanker beschadigd raakt en afsterft. Gezonde cellen die in het bestralingsveld liggen, gaan ook ten dele stuk, maar kunnen vaak herstellen.

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Het eerste gesprek en de voorbereiding

Wie behandelt u?

Tijdens het eerste gesprek (intakegesprek) krijgt u te horen wat uw behandel-plan is. U hebt dit gesprek met een radiotherapeut of een specialist in opleiding.

• De radiotherapeut is een arts die gespecialiseerd is in bestraling.
• De specialist in opleiding is een arts in opleiding tot radiotherapeut. 

De naam van uw behandelaar staat op de uitnodigingsbrief en op uw afsprakenlijst. De (PET-) CT-scan, een eventuele MRI-scan en de bestralingen worden uitgevoerd door radiotherapeutisch laboranten. 

Voor meer informatie over uw behandelaar kunt u terecht op onze website: www.umcutrecht.nl/radiotherapie

Waarom wordt u bestraald?

U wordt bestraald omdat u kanker in het hoofdhalsgebied heeft. De bestraling is nodig om kankercellen stuk te maken. Wanneer de kanker met een operatie is verwijderd, gaat het om eventueel achtergebleven kankercellen.

Welk gebied wordt er bestraald?

Uw behandelaar zal vertellen welk gebied precies bestraald wordt. Behalve het gebied waar de tumor zich bevindt/bevond, zijn dit vaak ook de lymfekliergebieden in de nabije omgeving.

Hoe vaak wordt u bestraald?

Dit zal uw behandelaar met u bespreken. Het aantal keer dat u bestraald wordt varieert van 13 tot 35 keer.

Welke voorbereidingen zijn er nodig?

Om de bestraling zo precies mogelijk uit te voeren wordt een bestralings-masker gemaakt. Dit is een plastic “kap” die precies om het hoofd en de schouders past, zodat u altijd in de dezelfde houding bestraald wordt. 

Hierdoor kan het bestralingsgebied zo klein mogelijk gehouden worden en wordt er zo weinig mogelijk gezond weefsel bestraald.De scans die nodig zijn om de bestraling te lokaliseren, worden ook in dit masker gemaakt. In ieder geval wordt een CT scan gemaakt, want die is nodig om het bestralingsplan te kunnen berekenen. Soms wordt deze CT scan gecombineerd met een PET scan. Deze PET-CT scan gebeurt op de afdeling Radiologie.

Vaak wordt ook een (aparte) MRI scan in het masker gemaakt. Deze MRI scan toont beter waar precies de tumor ligt en of deze ingroeit in de omgeving. Deze MRI scan wordt dan gecombineerd met de CT scan om de lokalisatie van de tumor zo precies mogelijk te kunnen doen. Uw behandelaar zal tijdens het intakegesprek met u bespreken welke voorbereidende scans er nodig zijn.

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

De bestralingsbehandeling

Wanneer wordt u bestraald?

Voordat u bestraald wordt, moet er een bestralingsplan gemaakt worden. De eerste bestraling is daarom ongeveer een week na de CT-scan. U wordt gebeld door ons afsprakenbureau wanneer de startdatum bekend is. 

Hoelang duurt de bestraling?

De bestraling zelf duurt gemiddeld 5 minuten. Inclusief aan- en uitkleden duurt de afspraak ongeveer 15 minuten. Per persoon kan dit variëren. De duur hangt onder andere af van uw algemene gezondheid en de mate waarin u hulp nodig hebt. 

Wat merkt u van de bestraling?

Tijdens de bestraling hoort u alleen een zoemtoon. Deze toon geeft aan dat de straling wordt gegeven. Van de bestralingsbehandeling kunt u bijwerkingen krijgen. 

De volgende bijwerkingen komen het meest voor tijdens de bestraling:

• Irritatie en pijn van de slijmvliezen van mond en keel
• Droge mond
• Smaakstoornissen
• Moeilijker slikken 
• Taai slijm
• Een gevoelige en rode huid waar u bestraald wordt
• Vermoeidheid

Deze klachten kunnen erger zijn wanneer u chemotherapie krijgt.

Wat kunt u doen als u klachten hebt tijdens de bestraling?

Tijdens de bestralingsperiode hebt u één keer week een afspraak met uw behandelaar. In dit gesprek kunt u vragen stellen en klachten bespreken. Als u op andere dagen vragen of klachten hebt, kunt u dit bespreken met de laboranten die u behandelen. Zij zullen ook met uw behandelaar over-leggen als dit nodig is.

Wat kunt u doen om uw huid te verzorgen als u last heeft van jeuk of irritatie?

U mag de huid insmeren met een milde lotion en/of crème. Deze lotion of crème mag geen alcohol of parfum bevatten. Wij adviseren om de huid, als dat nodig is, in te smeren met cetomacrogol, calendula of flamigel. Deze crèmes zijn bij de drogist te verkrijgen. Het maakt voor de bestraling niet uit wanneer en hoe vaak u de huid insmeert.

Zijn er adviezen voor het douchen en in bad gaan?

Douchen en in bad gaan kan gewoon met een milde zeep. Daarna kunt u de hals droog deppen.

Mag ik mij scheren?

Ja, u mag alleen elektrisch scheren. Als het scheren irritatie geeft aan de huid, stop dan met scheren. Scheren met een scheermesje liever niet, omdat dit wondjes kan geven.

Kan ik gewoon zwemmen en naar de sauna tijdens de bestraling?

Wij raden u af om naar de sauna te gaan. Zwemmen mag wel, als u geen geïrriteerde huid heeft.

Mag ik in de zon zitten?

Ja, dat mag. U moet wel de huid die bestraald wordt volledig bedekken, zodat er geen zon op komt. Goed insmeren met een zonnebrandcrème met factor 50 mag ook.

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

Wat kan ik na afloop van de behandeling merken?

De week na de bestralingen is meestal de week met de meeste bijwerkingen. Hierna wordt het weer beter. Meestal geneest de huid het snelst: deze is na 10-14 dagen weer grotendeels genezen. De slijmvliesbeschadiging (met sliklast en slijm) wordt beter na 2 tot 3 weken. De smaak komt geleidelijk terug na een aantal weken. Verergeren uw bijwerkingen hierna? Of krijgt u andere problemen? Bel dan met onze afdeling (telefoonnummer: 088-7558800)Bel ook naar de afdeling wanneer u koorts of verhoging krijgt.

Daarnaast komen de volgende bijwerkingen regelmatig voor na afloop van de bestraling:

• Verergering van de huidklachten van de hals: roodheid, vervelling, pijn
• Vochtophoping rondom de hals 
• Vermoeidheid

Tot slot zijn er ook bijwerkingen die pas na enkele weken tot maanden kunnen optreden. 

• Uw huid en halsspieren kunnen stugger aanvoelen.
• De schildklier kan na enkele maanden of langer minder functioneren.
• U kunt zich lange tijd vermoeid voelen.
• Vaak blijft er een zekere mate van droge mond en keel, met ook wat taaier/droger speeksel/slijm.

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen

De afdeling is bereikbaar op werkdagen van 8.00 - 17.30 uur.