Stemmen horen

Stemmen horen is een verschijnsel waarbij je een of meerdere mensen hoort spreken die andere mensen niet kunnen horen. Voor sommige mensen geeft het horen van stemmen veel problemen. Omdat ze het zo vaak horen dat het de concentratie verstoort, of omdat de stemmen zulke nare dingen zeggen.

Mijn patiënt doorverwijzen

Wat is stemmen horen?

De medische term voor stemmen horen is 'auditieve hallucinaties'. De inhoud van de stemmen kan erg negatief zijn, wat mensen bang en onzeker kan maken. Vaak gaat stemmen horen gepaard met andere klachten, zoals achterdocht, somberheid en een laag zelfgevoel. Ook verlopen sociale contacten soms moeilijker.

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Wie hoort stemmen?

Stemmen horen is geen zeldzaam fenomeen. Iedereen hoort wel eens zijn naam roepen of iets fluisteren zonder dat er iemand is. Bij de meeste mensen gaat het om een ervaring die slechts een of enkele keren in het leven vóórkomt. Een veel kleinere groep hoort hele zinnen. Een nog lager percentage (ongeveer drie tot vijf procent) heeft deze ervaring regelmatig, bijvoorbeeld wekelijks of dagelijks.

Stemmen horen bij psychiatrische aandoeningen

Stemmen horen kan bij alle psychiatrische ziekten optreden. Soms is het onderdeel van een psychose en treden er ook wanen en verward gedrag op. Een psychose is een psychiatrische toestand waarbij iemand de grip op de realiteit kwijt is. Dit hoeft echter niet het geval te zijn. Stemmen horen kan ook optreden na een traumatische ervaring of tijdens een depressie of angsttoestand zonder dat er sprake is van psychose.

Symptomen van psychose

Bij een psychose zijn er symptomen die onder te verdelen zijn in drie groepen:

• Hallucinaties: een waarneming zonder dat er een externe prikkel is. Gehoorshallucinaties komen het meest voor, bijvoorbeeld het horen van stemmen.
• Wanen: ideeën of overtuigingen die absoluut niet in overeenstemming zijn met algemeen geaccepteerde ideeën of opvattingen.
• Desorganisatie: een onvermogen om orde aan te brengen, wat leidt tot chaotisch gedrag of onbegrijpelijke taal.

Stemmen horen bij een neurologische aandoening

Stemmen horen kan voorkomen bij neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose, een tumor of ontstekingen van de hersenen, bepaalde vormen van dementie en bij de ziekte van Parkinson. Bij epilepsie kan stemmen horen soms een van de weinige symptomen zijn. Epilepsie is een soort kortsluiting in de hersenen.

Stemmen horen bij hardhorendheid

Stemmen horen kan optreden bij mensen die hardhorend of doof zijn. Naarmate er minder echte geluiden worden waargenomen, gaat het brein als het ware de stilte leegte zelf op invullen. Deze vorm van stemmen horen is anders dan bij een psychose, omdat het meestal niet om nare stemmen gaat. Wel kan het eindeloos doorgaan van de stemmen hen uit hun slaap houden en irriteren. Ook mensen die heel weinig sociale contacten hebben kunnen stemmen gaan horen door onderprikkeling van het brein.

Stemmen horen bij kinderen

Ongeveer één op de tien kinderen tussen zeven en acht jaar hoort wel eens stemmen die er in werkelijkheid niet zijn. Kinderen vinden het meestal niet zo vreemd om een stem te horen terwijl er niemand is, omdat ze een rijke fantasie hebben. Bovendien zijn de stemmen bij meer dan de helft van de kinderen na drie jaar verdwenen. Sommige kinderen hebben er echter wel veel last van, doordat ze de stemmen heel vaak horen en deze meestal erg negatief van inhoud zijn.

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Er zijn verschillende oorzaken voor stemmen horen. Deze oorzaken verschillen per persoon. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Erfelijke aanleg

Stemmen horen zit vaak in de familie. Soms horen mensen van verschillende generaties stemmen, soms meerdere mensen van één generatie. Deze familiepatronen wijzen erop dat er waarschijnlijk erfelijke aanleg voor stemmen horen bestaat.

Andere organisatie van de hersenen

De linker hersenhelft speelt de belangrijkste rol bij taal. Daarom noemen we de linker hersenhelft de dominante hersenhelft. De rechter hersenhelft heeft wel gebieden die enige taal kunnen begrijpen of produceren, maar op een veel eenvoudiger niveau dan de dominante hersenhelft. Een andere rolverdeling van de hersenhelften kan stemmen horen veroorzaken.

Dopamine

Dopamine is een boodschapperstof in de hersenen, met een belangrijke rol bij de signaalverwerking en de betekenisgeving. Deze stof markeert wat belangrijk is en dus meer betekenis moet krijgen. We weten dat dopamine verhoogd wordt aangemaakt tijdens een psychose. Zaken, die gewoonlijk niet gemarkeerd zouden worden omdat ze niet belangrijk zijn, worden nu wel gemarkeerd en worden belangrijk. Het gevolg hiervan is dat iemand met een te veel aan dopamine overprikkeld raakt omdat hij te veel zogenaamd belangrijke informatie te verwerken krijgt.

Drugs

Veel drugs verhogen de dopamineconcentratie in de hersenen. Daar kunnen mensen psychotisch van worden.

De invloed van verwachtingen

Waarneming (perceptie) is een mix van beperkte input vanuit de zintuigen aangevuld met verwachtingspatronen vanuit het geheugen. Bij mensen die aanleg hebben om stemmen te horen is die mix net even anders dan bij mensen die geen aanleg voor stemmen hebben. De stemmen die zij horen, zijn het gevolg van een ander verwachtingspatroon.

Stress

Stress vormt een risico voor het ontwikkelen van depressie. Minder bekend is het verband tussen stress en stemmen horen. De meeste mensen die stemmen horen, of ze nu wel of niet een psychiatrische diagnose hebben, merken een toename van stemmen in tijden van veel stress.

Trauma

Trauma en stemmen horen hebben zeker met elkaar te maken. Het kan zijn dat het doormaken van een trauma stemmen horen veroorzaakt, maar het kan ook dat de aanleg om stemmen te horen een hogere kans op trauma geeft. Waarschijnlijk zijn beide verbanden aanwezig. 

Vermoeidheid en slaapgebrek

Veel mensen hallucineren slechts een of enkele keren in hun leven. In veel gevallen zal die enkele keer dat dit voorkomt een moment zijn van vermoeidheid of slaapgebrek. Ook mensen die vaker stemmen horen hebben deze ervaringen het meest op momenten van vermoeidheid.

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Door psychiatrisch onderzoek bekijken we of er sprake is van een psychotische stoornis. Bijkomende klachten zoals depressie, angst of dissociatie worden besproken. Indien nodig doen we aanvullend onderzoek. Andere factoren, zoals erfelijke aanleg, stress of trauma, drugsgebruik en slaaptekort, worden in kaart gebracht.

Er zijn poliklinische en (dag)klinische onderzoeksmethoden beschikbaar:

• Lichamelijk onderzoek

Bij alle patiënten die verwezen worden, doen we een lichamelijk onderzoek. Vaak is er bij psychiatrische klachten ook sprake van lichamelijke klachten. We kijken onder anderen naar de lichamelijke belastbaarheid en het functioneren van het lichaam.

• Psychiatrisch onderzoek

De psychiater kijkt wat mogelijke oorzaken zijn van de problemen en maakt een inschatting van de ernst.

• Psychologisch onderzoek

Psychologisch onderzoek gebeurt vooral bij de jongere patiënten. Dit onderzoek is verdeeld over twee dagen. De psycholoog meet het IQ en brengt de persoonlijkheid in kaart.

• Gezinsdiagnostiek

Wanneer er sprake is van een verstoorde relatie geven wij uw familie handvatten om met de problemen om te gaan.
 Welke behandelingen bieden wij?

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Bekijk de infographic in een groter formaat

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Wij bieden hoogwaardige zorg aan patiënten (en hun familieleden) met een psychotische stoornis of een moeilijk behandelbare psychose. Ook patiënten die last hebben van stemmen zonder dat er sprake is van psychose zijn welkom voor behandeling. We bedenken in overleg met de patiënt en zijn naasten welke combinatie van (innovatieve) behandelmethoden het best past bij de klachten. Er zijn poliklinische en (dag)klinische behandelmethoden beschikbaar voor kinderen, adolescenten en volwassenen.

Patiëntenfolder

Lees meer over het zorgprogramma Stemmen horen in de folder.

Meer informatie

In Nederland zijn meerdere patiënt- en naastenverenigingen. Deze verenigingen geven voorlichting over de ziekte en ondersteunen bij maatschappelijke zaken. Enkele bekende verenigingen zijn:

• De vereniging Ypsilon is een vereniging van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose.
• Plusminus is de vereniging van en voor mensen met een bipolaire stoornis en hun naastbetrokkenen.
• De vereniging Anoiksis is een vereniging voor en door mensen met psychosegevoeligheid.
• PsychoseNet is een multideskundig online platform op het gebied van psychosegevoeligheid.
• Stichting van de Wereld organiseert groepscoaching voor professionals met psychosegevoeligheid. Onder leiding van een ervaring coach gaan de deelnemers met elkaar in gesprek over effectieve manieren om met deze gevoeligheid om te gaan, waardoor ambities daar zo min mogelijk door beïnvloed worden. Ook wordt er gekeken naar de drijfveren, talenten en valkuilen van de deelnemers. Op dinsdag 14 mei a.s. start de eerstvolgende cursus. Lees meer

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Polikliniek Stemming & Psychose
• Verpleegafdeling Stemming & Psychose
• Specialisme Psychiatrie

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

Het Advies- en aanmeldteam is op werkdagen bereikbaar van 8:00 tot 17:00.