Infectie met het cytomegalovirus (CMV) lijkt slechts een ondergeschikte rol te spelen bij de veroudering van het immuunsysteem. Om de relatie tussen CMV en immuun veroudering verder te ontrafelen, zou er meer onderzoek moeten komen dat leidt tot een beter begrip van de unieke CMV-specifieke T-celrespons. Dat concludeert Sara van den Berg die op 18 november 2020 haar proefschrift verdedigde in Utrecht.

Veroudering van het immuunsysteem leidt tot een minder effectief immuunsysteem bij ouderen. Er is beschreven dat een slapende infectie met cytomegalovirus (CMV) de veroudering van het immuunsysteem versnelt. CMV is een veel voorkomend herpesvirus dat de meerderheid van de wereldbevolking (40-90 procent van de volwassenen) infecteert. CMV blijft vaak levenslang inactief en asymptomatisch. De langdurige inspanningen van het lichaam om CMV bij dragers onder controle te houden, kunnen echter hun tol eisen van het immuunsysteem. Als gevolg hiervan kan het dragerschap van CMV na verloop van tijd leiden tot uitputting en een verminderde functie van het immuunsysteem. Het exacte mechanisme over hoe CMV de immuun veroudering kan versnellen, is echter grotendeels onduidelijk.

CMV en immuun veroudering

Het proefschrift van Sara van den Berg (Center for Translational Immunology, UMC Utrecht en Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven) onderzocht het effect van CMV-infectie op de veroudering van het immuunsysteem, in het bijzonder het effect van CMV op de influenzavirus-specifieke immuunrespons. Sara van den Berg en haar collega's toonden aan dat CMV de immuunrespons op griep niet nadelig beïnvloedt, noch na vaccinatie, noch na infectie.

CMV en T-celrespons

Het promotieonderzoek van Sara van den Berg richtte zich ook op het effect van CMV op T-cellen. CMV en veroudering veroorzaken vergelijkbare veranderingen in T-cellen. CMV-specifieke T-cellen zijn in extreem hoge aantallen aanwezig en zien er uniek uit. De onderliggende dynamiek om de CMV-specifieke T-cellen te behouden blijft echter ongewijzigd. Bovendien worden hoge aantallen CMV-specifieke T-cellen niet gezien tijdens een latente infectie, maar ontwikkelen ze zich kort na de eerste CMV-infectie. Een hogere leeftijd resulteert direct in een groter aantal CMV-specifieke T-cellen.

Op basis van de resultaten in dit proefschrift pleiten de onderzoekers voor een kleinere rol voor CMV bij de achteruitgang van het immuunsysteem dan eerder werd gedacht en pleiten ze voor onderzoek dat leidt tot een beter begrip van de unieke CMV-specifieke T-celrespons.

Immuun veroudering

Immuun veroudering verwijst naar de geleidelijke verslechtering van het immuunsysteem veroorzaakt door het ouderdomsproces. Het adaptieve immuunsysteem lijkt hierbij meer aangetast dan het aangeboren immuunsysteem. Het omvat zowel het vermogen van de gastheer om op infecties te reageren als de ontwikkeling van een langdurig immuun geheugen, vooral door vaccinatie. Deze leeftijdsgebonden functionele achteruitgang van het immuunsysteem is alomtegenwoordig en wordt bij alle diersoorten aangetroffen. Het wordt daarom beschouwd als een belangrijke factor die bijdraagt aan de verhoogde frequentie van ziekten en sterfte onder ouderen.

Promotie

Sara van den Berg (1990, Velp) verdedigde haar proefschrift op 18 november 2020 aan de Universiteit Utrecht. De titel van haar proefschrift was " Impact of cytomegalovirus infection on ageing of the immune system". Supervisor was prof. dr. Debbie van Baarle (Center for Translational Immunology, UMC Utrecht en Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven). Copromotoren waren dr. José Borghans (Center for Translational Immunology, UMC Utrecht) en dr. Jelle de Wit (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven). Sara van den Berg werkt als wetenschappelijk onderzoeker bij Janssen Vaccines, onderdeel van Johnson & Johnson.