Uit een wereldwijd toonaangevend internationaal onderzoek naar versterking van het afweersysteem met hulp van het tuberculosevaccin BCG is gebleken dat dit vaccin niet beschermt tegen COVID-19. Uit de BRACE-studie, waarin werd onderzocht of het BCG-vaccin zorgmedewerkers in de frontlijn van de pandemie beschermt tegen COVID-19, bleek dat het risico op de ontwikkeling van COVID-19 niet verminderde. Het UMC Utrecht coördineerde het Europese deel van het onderzoek.

Het Bacillus Calmette-Guérin (BCG) vaccin is oorspronkelijk ontwikkeld om tuberculose te voorkomen en wordt voor dat doel jaarlijks aan meer dan 130 miljoen baby's wereldwijd gegeven. De BRACE-studie was gebaseerd op eerder onderzoek, waaruit bleek dat BCG ook de 'eerstelijns'-immuniteit bij zuigelingen verhoogde én dat het vaccin beschermde tegen luchtweginfecties bij adolescenten en volwassenen. Artsen hoopten dat het vaccin ook zou kunnen worden gebruikt om in de beginperiode van de coronapandemie belangrijke tijd te winnen totdat specifieke coronavaccins waren ontwikkeld en getest. Het onderzoek, dat deze week werd gepubliceerd in de New England Journal of Medicine, betrof een analyse van de gegevens van 3.988 zorgmedewerkers die zich hadden aangemeld voor de studie op 36 locaties in Australië, Europa en Zuid-Amerika.

Sterkere immuunrespons

Het risico op symptomatische COVID-19 was 14,7 procent in de BCG-groep en 12,3 procent in de placebogroep gedurende de eerste 6 maanden na start van de studie. Het onderzoek kon niet vaststellen of het vaccin het aantal ziekenhuisopnames of sterfgevallen verminderde vanwege het lage aantal deelnemers met ernstige COVID-19. Prof. Nigel Curtis (Murdoch Children's Research Institute en de Universiteit van Melbourne), hoofdonderzoeker van BRACE, zei dat symptomatische COVID-19 die iets vaker werd waargenomen in de BCG-groep kan worden verklaard door de sterkere immuunreactie die het vaccin opgewekt: "Toen we de afweercellen van onze zorgmedewerkers analyseerden, zagen we dat het BCG-vaccin de immuunreactie op COVID-19 veranderde. De symptomen weerspiegelen dat het immuunsysteem hard werkt om het virus te bestrijden. Een door BCG geïnduceerde sterkere reactie zou gunstig kunnen zijn om het virus sneller te doden en te beschermen tegen progressie naar ernstigere ziekte. Er was enig bewijs hiervoor bij deelnemers ouder dan 60 jaar, bij wie de COVID-19 symptomen korter waren in de BCG-gevaccineerde groep."

Professor Curtis zei dat er minder deelnemers waren geworven dan oorspronkelijk gepland. De reden hiervoor was dat de COVID-19 vaccins razendsnel waren ontwikkeld en uitgerold en dat zorgmedewerkers voorrang hadden gekregen bij de vaccinatievolgorde. Het gevolg van het lagere aantal deelnemers was dat het team niet kon onderzoeken of het BCG-vaccin beschermde tegen ziekenhuisopname en overlijden als gevolg van COVID-19. Een vorig jaar gepubliceerd onderzoek waarbij bloedmonsters van BRACE-deelnemers werden gebruikt, toonde ook aan dat het BCG-vaccin een afweerreactie veroorzaakte die consistent was met bescherming tegen ernstige COVID-19.

Belang van grootschalige studies

Studies van deze omvang en complexiteit vergen normaal 8 tot 12 maanden om te organiseren en te rekruteren, maar BRACE kon binnen 3 weken van start gaan dankzij de toegewijde onderzoekers en ondersteuningsteams op de onderzoek locaties, samen met genereuze financiële steun van onder anderen de Bill & Melinda Gates Foundation. Prof. Marc Bonten, coördinator van het Europese deel van de BRACE-studie: "Deze trial benadrukt het belang van grootschalige gerandomiseerde gecontroleerde studies om hypotheses te testen en de effectiviteit van nieuwe of hergebruikte geneesmiddelen of vaccins snel te evalueren."

Prof. Marc Bonten

De analyse van de onderzoeksgegevens is nog gaande en verdere resultaten over het effect van BCG-vaccinatie worden later dit jaar verwacht, inclusief het effect van het vaccin op andere infecties, zoals luchtweginfecties en de respons op het COVID-19-vaccin. Het onderzoeksteam gebruikt ook bloedmonsters van deelnemers om biomarkers voor het COVID-19-risico te kunnen ontdekken.

Publicatie

Pittet LF, Messina NL, Orsini F, Moore CL, Abruzzo V, Barry S, Bonnici R, Bonten M, Campbell J, Croda J, Dalcolmo M, Gardiner K, Gell G, Germano S, Gomes‐Silva A, Goodall C, Gwee A, Jamieson T, Jardim B, Kollmann TR, Lacerda MVG, Lee KJ, Lucas M, Lynn DJ, Manning L, Marshall HS, McDonald E, Munns CF, Nicholson S, O’Connell A, de Oliveira RD, Perlen S, Perrett KP, Prat‐Aymerich C, Richmond PC, Rodriguez‐Baño J, dos Santos G, da Silva PV, Teo JW, Villanueva P, Warris A, Wood NJ, Davidson A, Curtis N, for the BRACE Trial Consortium Group. Randomized Trial of BCG Vaccine to Protect against Covid-19 in Health Care Workers. New England Journal of Medicine 2023;388:1582-96. DOI: 10.1056/NEJMoa2212616.