ReumaNederland stelt €500.000 beschikbaar aan Universiteit Utrecht, UMC Utrecht en Radboudumc voor vervolgonderzoek naar een vaccin tegen ontstekingsreuma. Zo’n vaccin moet het afweersysteem ‘heropvoeden’, waardoor er geen eigen gewrichtsweefsel meer beschadigd raakt zoals bij patiënten met ontstekingsreuma gebeurt. Het gaat om een zogeheten ‘langlopende programmalijn’ van ReumaNederland.

Het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van prof. dr. Femke Broere (Universiteit Utrecht). “We zijn enorm blij met deze toekenning en het predicaat Research Centre of Excellence”, zegt Broere. “ReumaNederland geeft ons vertrouwen en investeert langdurig in de ontwikkeling van een vaccin tegen ontstekingsreuma.” Eerder werd aan dit project door ReumaNederland ook al een half miljoen toegekend voor de samenwerking met prof. dr. Jaap van Laar (afdeling Reumatologie en Klinische Immunologie, UMC Utrecht).

Blijvende genezing

Bij de behandeling van ontstekingsreuma is de afgelopen jaren grote vooruitgang geboekt. Toch is geen enkele vorm van ontstekingsreuma op dit moment te genezen. Bestaande behandelingen onderdrukken bovendien soms slechts een deel van de symptomen en hebben soms nauwelijks effect op klachten als extreme vermoeidheid en pijn.

“Wij streven naar blijvende genezing zonder bijkomende medicatie. Dat is de uitdaging”, zegt Broere, die als hoogleraar Translationele Immunologie verbonden is aan de Faculteit Diergeneeskunde. “Wij ontwikkelen bijzondere vaccins die ervoor moeten zorgen dat het lichaam zelf de reuma kan afremmen, zonder dat hiervoor levenslange medicatie nodig is. Dit heet tolerogene vaccinatie. In de afgelopen decennia heeft ons onderzoek geleid tot een kandidaat vaccin dat bestaat uit cellen van de patiënt zelf, zogenaamde tolerogene dendritische cellen.”

Samenwerking

Het vaccin wordt nu bij de eerste patiënten onderzocht in een klinische trial. Dit gebeurt in een samenwerking met collega’s van het UMC Utrecht en Radboudumc. In Nijmegen worden door prof. dr. Jolanda de Vries (afdeling Tumorimmunologie, Radboudumc) de benodigde dendritische cellen gekweekt. In Utrecht vindt onder begeleiding van Jaap van Laar de klinische trial plaats. Van Laar: “We hebben nu zeven mensen behandeld om de veiligheid en uitvoerbaarheid te testen. Het gedetailleerd bestuderen van de afweerreactie op dit vaccin geeft ons de mogelijkheid om nieuwe testen te ontwikkelen waarmee het effect van therapeutische vaccinatie tegen reuma in de toekomst gemakkelijker gemeten kan worden.” Dit najaar verwachten de onderzoekers de eerste resultaten wanneer de eerste negen patiënten met gewrichtsreuma zijn behandeld.

Broere: “Daarnaast gaan we ons in het vervolgonderzoek richten op nieuwe vaccins die bestaan uit nanopartikels. Het huidige cel-vaccin moet namelijk voor iedere patiënt apart gemaakt worden en is daardoor erg kostbaar. Vaccins uit nanopartikels kunnen op grote schaal gemaakt worden en zijn daardoor voor meer mensen toegankelijk. Met behulp van bloedmonsters van reumapatiënten zullen wij verkennen welke invloed medicatie heeft op de werkzaamheid van de vaccins.”

Jan-Willem Förch van ReumaNederland: “Het langlopende onderzoeksprogramma van Femke Broere is een van de 15 projecten die van ReumaNederland een toekenning hebben gekregen en het predicaat Research Centre of Excellence. In totaal is hiervoor €7.5 miljoen beschikbaar gesteld voor de komende vijf jaar. Met de toekenningen werkt ReumaNederland hard aan een van haar belangrijkste missies: om van reuma een niet-chronische omkeerbare ziekte te maken. We verwachten dat het onderzoek de komende jaren baanbrekende oplossingen kan gaan bieden in de behandeling van mensen met ontstekingsreuma.”

Over ontstekingsreuma

Ontstekingsreuma is een verzamelnaam voor diverse auto-immuunziekten. Ontstekingsreuma ontstaat doordat het immuunsysteem gezonde cellen als kwade indringers ziet. Het immuunsysteem valt het eigen lichaam aan, waardoor ontstekingen in gewrichten ontstaan. Bij sommige vormen van reuma ontstaan ook ontstekingen aan de huid, de spieren of de organen. Alle mensen met reuma hebben last van vermoeidheid en pijn, moeite met bewegen en grote beperkingen in het dagelijkse leven.

• Zie hier een reportage die Reumareporter Willem van ReumaNederland maakte toen het onderzoek van start ging: https://youtu.be/83Lje9DcdNM
• Lees hier het artikel over de nieuwe subsidies voor langlopende onderzoekslijnen op de website van ReumaNederland: https://reumanederland.nl/nieuws/nieuws/7-5-miljoen-voor-baanbrekende-onderzoeken-naar-reuma-en-artrose/