Onderzoek door Daphne Bakker van het UMC Utrecht (die vorige week cum laude promoveerde) heeft nieuwe aanwijzingen opgeleverd die een betere patiëntprofilering en een betere voorspelling van de behandelingsrespons met immuun modulator dupilumab bij matig-tot-ernstig constitutioneel eczeem mogelijk maken.

Constitutioneel eczeem (CE) is wereldwijd een van de meest voorkomende chronische ontstekingsziekten van de huid. Door nieuwe medicijnen die in ontwikkeling zijn, beweegt de behandeling van CE naar een tijdperk van gepersonaliseerde geneeskunde. De grote uitdagingen bij deze nieuwe medicijnen zijn (1) het voorspellen van de optimale behandeling voor de individuele patiënt, en (2) het monitoren en voorkómen van bijwerkingen. De NFU heeft de afdeling Dermatologie & Allergologie van het UMC Utrecht aangewezen als landelijk expertisecentrum voor patiënten met moeilijk te behandelen CE. Hierdoor is het centrum intensief betrokken bij het klinisch en translationeel onderzoek naar CE en worden patiënten uit heel Nederland doorverwezen naar het UMC Utrecht vanwege haar specifieke expertise.

Biomarker handtekening

In haar proefschrift beschrijft Daphne Bakker (afdeling Dermatologie & Allergologie en Centrum voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht) enkele studies die hebben geresulteerd in een voorspellend biomarker model (met behulp van een panel van 10 serum biomarkers), dat in staat is om een subgroep van moeilijk te behandelen CE-patiënten te identificeren die een systemische behandeling met medicijnen nodig hebben. Vervolgens ontdekte ze dat op basis van deze serum biomarker profielen vier subtypes van CE-patiënten kunnen worden onderscheiden (bij zowel volwassen als kinderen), wat behulpzaam is om de optimale behandeling te kunnen selecteren.

Langetermijn effecten van de behandeling

Haar onderzoek richtte zich ook op het ophelderen van vroege en langetermijneffecten van de immuun modulator dupilumab, de eerste biologische behandeling voor CE. Ook onderzocht ze het mechanisme dat ten grondslag ligt aan het bijwerkingenprofiel van dupilumab. Daphne Bakker bevestigde dat al binnen twee uur na de eerste toediening de eerste effecten van dupilumab optraden, gevolgd door een sterk immunologisch effect na 4 weken van behandeling. Tijdens een follow-up van 12 maanden van 167 met dupilumab behandelde CE-patiënten bleek dat 20 procent van hen matige tot ernstige conjunctivitis (een vorm van oogontsteking) ontwikkelde binnen 2 maanden na start van de behandeling. Dit resulteerde in dosisaanpassingen bij 30 procent en stopzetting van de behandeling met dit middel bij 9 procent van de patiënten.

Gerichte behandelstrategieën

Daphne Bakker reflecteert op de uitkomsten van haar onderzoek: “De behandeling van CE verschuift snel naar meer gepersonaliseerde zorg. Onze resultaten bevestigen dat CE een extreem heterogene ziekte is. Door de biomarker profielen te beschrijven die de verschillende patiëntenclusters onderscheiden, laten we zien dat voor bepaalde patiënten specifieke ontstekingsroutes een belangrijke rol zouden kunnen spelen bij de ontwikkeling van CE. Daarom zijn er nieuwe immuuntherapieën in ontwikkeling die zich hierop richten. De biomarker profielen, het algoritme dat we hebben ontwikkeld, samen met specifieke bijkomende ziekten (zoals astma en hooikoorts), én de risicofactoren voor bijwerkingen van medicijnen, kunnen bijdragen aan verdere op het individu gerichte behandelstrategieën.”

Bijna 400.000 patiënten

Constitutioneel eczeem is wereldwijd een van de meest voorkomende chronische ontstekingsziekten van de huid, en komt voor tot bij 15 procent bij kinderen en tot bij 10 procent bij volwassenen. CE wordt gekenmerkt door een jeukende, rode, gezwollen en ‘gebarsten’ huid, waardoor aanhoudende jeuk, pijn, slaapstoornissen en symptomen van angst en depressie optreden. Dit kan leiden tot een ernstige verslechtering van de kwaliteit van leven. CE begint meestal op vroege leeftijd en verdwijnt vaak na de puberteit. Het is een ziekte waarvoor een aangeboren 'predispositie' bestaat en die gepaard gaat met astma en hooikoorts. Volgens het RIVM hebben bijna 400.000 mensen in Nederland CE met zorgkosten die oplopen tot € 150 miljoen per jaar.

Promotie

Daphne Bakker MD (1992, Alphen aan den Rijn) verdedigde haar proefschrift cum laude op 28 september 2021 aan de Universiteit Utrecht. De titel van haar proefschrift is " Patient profiling and prediction of response to immune-modulating treatment in moderate-to-severe atopic dermatitis". Begeleiders waren dr. Marjolein de Bruin-Weller (afdeling Dermatologie & Allergologie) en prof. dr. Femke van Wijk (Centrum voor Translationele Immunologie). Copromotoren waren dr. Judith Thijs (afdeling Dermatologie & Allergologie) en dr. Julia Drylewicz (Centrum voor Translationele Immunologie). In 2021 is Daphne Bakker begonnen aan haar opleiding tot dermatoloog in het UMC Utrecht.