Infecties met Gram-negatieve bacteriën vormen een aanzienlijke sterftelast bij ziekenhuispatiënten in landen met een lage antimicrobiële resistentie zoals Nederland, en dragen bij aan meer dan 2.000 sterfgevallen per jaar. Hiervan vindt ongeveer een derde plaats na niet-bacteremisch en tweederde na een bacteremisch infectie. Deze bevindingen presenteerde Tim Deelen in zijn proefschrift dat hij op 11 december 2020 verdedigde aan de Universiteit Utrecht.

Er is wereldwijd een toename van infecties veroorzaakt door Gram-negatieve bacteriën. Het merendeel van het onderzoek betreft bacteremische (aanwezigheid van bacteriën in het bloed, ook wel ‘bloedbaaninfecties’ genoemd) Gram-negatieve infecties (GNI), waardoor er een kenniskloof ontstaat met betrekking tot de last van niet-bacteremische GNI. Tim Deelen (Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde, UMC Utrecht) beschreef in zijn promotieonderzoek de kenmerken en bepaalde de last van bacteremisch en niet-bacteremisch GNI bij in het ziekenhuis opgenomen patiënten in Nederland.

Sterfte door bacteremische en niet-bacteremische infecties

Tim Deelen en collega's voerden tussen juni 2013 en november 2015 een prospectieve cohortstudie uit onder patiënten in 8 Nederlandse ziekenhuizen met een microbiologisch bevestigd GNI. In totaal werden 1.954 patiënten met GNI in de analyse opgenomen, waarvan 758 (39 procent) bacteremisch waren. 243 GNI’s (12 procent) had betrekking op multiresistente pathogenen. Het sterftecijfer na 30 dagen was 11,1 procent (217 sterfgevallen). De geschatte incidentie van niet-bacteremisch en bacteremisch GNI’s bij in het ziekenhuis opgenomen volwassenen was respectievelijk 74 en 86 per 100.000 persoonsjaren. Extrapolerend naar de totale Nederlandse bevolking leverde dit geschatte jaarcijfers op van 30-dagen sterfte van 1.528 (range: 1.102-1.954) voor bacteremisch en 982 (range: 688-1.276) voor niet-bacteremisch GNI’s.

Grote ziektelast

GNI’s vormen een grote ziektelast bij ziekenhuispatiënten in een land met een lage antimicrobiële resistentie (AMR) zoals Nederland, met meer dan 2.500 sterfgevallen per jaar (een sterftecijfer in de zelfde orde van grootte als diabetes mellitus, prostaatkanker of borstkanker). Tim Deelen concludeert: “Bij zo'n hoge incidentie zou preventie van GNI’s meer aandacht moeten krijgen. Aangezien een aanzienlijk deel van de ziektelast afkomstig is van buiten het ziekenhuis opgelopen infecties, is het belangrijk om ons te richten op niet-gehospitaliseerde patiënten. We kijken daarom bijvoorbeeld uit naar innovatieve vaccins tegen Gram-negatieve bacteriën die momenteel in ontwikkeling zijn.”

Andere bevindingen en conclusies uit het PhD-werk van Tim Deelen zijn:

• Er lijkt geen AMR-gerelateerde sterfte door bij Gram-negatieve bacteriën in Nederland te zijn, geen impact van verkeerde (empirische) therapie, en daarom is de AMR-belasting bij Gram-negatieve bacteriën verwaarloosbaar.
• Empirische therapie kan worden geoptimaliseerd bij patiënten met verdenking op bacteriëmie door de ESBL-PREDICT-regel toe te passen op de SEH, hoewel er enkele belangrijke kanttekeningen bij de implementatie zijn.
• Er lijkt geen gunstig effect te zijn van adjuvante behandeling met aminoglycosiden met een korte kuur op de 30-daagse mortaliteit van patiënten met Gram-negatieve bacteriëmie.
• Een klinische studie naar de voor- en nadelen van empirische, kortdurende behandeling met aminoglycosiden is nodig om het debat er over te beëindigen.
• Causaal onderzoek naar de AMR-belasting is vertekend en de selectie van methoden heeft een grote impact op gerapporteerde effectschattingen.

Promotie

Tim Deelen (1991, Purmerend) promoveerde op 11 december 2020 aan de Universiteit Utrecht. De titel van zijn proefschrift was " Gram-negative infections – Burden, Antibiotic Resistance and Empiric Treatment". Promotoren waren prof. dr. Marc Bonten en prof. dr. Jan Kluytmans. Co-promotor was dr. Henri van Werkhoven (allen Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde, UMC Utrecht). De resultaten van het deel van zijn PhD-project dat hier wordt besproken, zijn onlangs gepubliceerd in Journal of Infection. Tim Deelen werkt als junior associate bij McKinsey & Company in Amsterdam.