“We hebben een wendbaar gezondheidszorgsysteem nodig dat duurzaam gebruik maakt en leert van real-world data”, stelt hoogleraar Real World Evidence Miriam Sturkenboom van het UMC Utrecht op 6 juli in haar oratie. “Daarmee kunnen we de transitie naar de Zorg van Morgen beter helpen.”

Read in English >

De oproep om ecosystemen te creëren waarin organisaties samenwerken om een snelle evaluatie van gezondheidszorggegevens op verschillende niveaus mogelijk maken, kwam in de oratie van Miriam Sturkenboom helder naar voren. Met behulp van data die in de zorg worden gegenereerd kunnen we veel vragen beantwoorden: “Leveren we de juiste zorg? Hoe kunnen we efficiënt werken? Hoe kunnen we de gezondheidszorg verbeteren?” Real-world data zijn gegevens over de zorg van patiënten die routinematig worden verzameld als onderdeel van het verstrekken van zorg of het dagelijks leven”, zegt Miriam Sturkenboom. “Deze data zijn nu veelal gefragmenteerd. In Nederland laten we daardoor veel kansen liggen om snel te kunnen leren over de zorg en ten behoeve van de zorg."

Vaccins tegen COVID-19

Gedistribueerde analyse van real-world data is zeker mogelijk, vooral in het buitenland. Tijdens de recente pandemie werden er in een hoog tempo vaccins ontwikkeld en op de markt gebracht om de impact van het COVID-19 te beperken. Om klaar te zijn voor monitoring van de veiligheid had het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) gegevens nodig. Zij inventariseerden hoe vaak ziektebeelden, die mogelijk als bijwerking gemeld zouden kunnen worden, normaal voorkomen wanneer er niet wordt gevaccineerd. Dit werd berekend door analyses te doen op anonieme gezondheidsgegevens van meer dan 65 miljoen personen in zes landen. Deze berekeningen hielpen om vooraf een inschatting te maken van wat het Europees Geneesmiddelenbureau en de vaccinfabrikanten konden verwachten: Welke ziektegevallen zullen er plaatsvinden wanneer je een grote groep mensen vaccineert?

Na de lancering van de vaccins gaf het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) opdracht om de feitelijke veiligheidsmonitoring uit te voeren. Dat kon door snelle vergelijking van de incidentiecijfers voor en na de vaccinatie in dezelfde groep mensen. Dit toezicht was gebaseerd op gegevens uit 4 landen met 25 miljoen personen. Het bepalen van voordelen en vaststellen van de risico's (zoals een ontsteking van de hartspier en trombose) werd gedaan door meerdere bestaande Real-world Evidence-netwerken, die van grote waarde zijn gebleken. “We zijn in staat geweest om de effectiviteit en veiligheid van de COVID-19-vaccins te monitoren voor EMA en de vaccinfabrikanten en het bewijs te genereren dat nodig was voor de besluitvorming.”  

De ontwikkeling van vaccins om mensen in Europa te beschermen tegen COVID-19 is een van de voorbeelden in de gezondheidszorg waarbij toepassingen met real-world data een toegevoegde waarde heeft. Miriam Sturkenboom spreekt in haar oratie ook over de meerwaarde van het gebruik van real-world data bij het monitoren van het effect van geneesmiddelen wanneer vrouwen die inzetten tijdens een zwangerschap en wanneer een vrouw borstvoeding geeft. Informatie over de veiligheid en voordelen van geneesmiddelen tijdens de zwangerschap en borstvoeding ontbreekt nu vaak nog, maar dat kan in de toekomst veranderen.

Onderzoekers opleiden

De interdisciplinaire manier waarop we momenteel werken is totaal anders dan onderzoekers vroeger deden. Dit vereist het vermogen om effectief te communiceren. In de gemeenschappen waarin we participeren werken we mee aan de ontwikkeling van richtlijnen en nemen we deel aan werkgroepen en taskforces voor continue on-the-job training en het vergroten van de capaciteit. Op de campus onderwijzen we dit in de cursus Applied Data Science. Internationaal geven we cursussen over het gebruik van real-world data als onderdeel van het gezamenlijke EU2P Master programma, en onze afdeling is bezig met het opzetten van een nieuwe Graduate School of Life Science PhD track in Data Science voor Gezondheidszorg. Samen met andere UMC’s in Health-RI zijn we aan het verkennen om een gezamenlijke master voor data-stewards op te zetten, een beroep waar veel vraag naar is, maar er is nog geen formele opleiding.

Gezondheidsgegevens op basis van real-world data zijn niet direct bruikbaar. Er moeten allerlei stappen gezet worden voordat de uiteindelijke analyse kan plaatsvinden. Miriam Sturkenboom en haar collega’s ondervangen dit door zich slim te organiseren. “We hebben wetenschappelijke programmeurs die in een grotere gemeenschap werken. De programmeurs hebben samen met epidemiologen, statistici en datawetenschappers een herbruikbare infrastructuur van tools voor gedistribueerde analyses ontwikkeld. Tijdens onze projecten optimaliseren we de data infrastructuur voortdurend, ook in samenwerking met onze gemeenschapspartners.”

Toekomst

Miriam Sturkenboom: “Om te reageren op de uitdagingen van vandaag in de gezondheidszorg moeten we opschalen met real-world evidence en we moeten nog meer regionaal, nationaal en internationaal samenwerken.”  Een ontwikkeling die al volop gaande is. ”Als onderdeel van de Health-RI infrastructuur creëren we U-Cloud, een Utrechtse regionale infrastructuur die verbonden wordt met de landelijke infrastructuur, zodat we het regionale zorgaanbod kunnen monitoren en evalueren’, vertelt Miriam. “Dit is essentieel om ambities te realiseren die we als UMC Utrecht hebben: We willen value-based healthcare leveren, in samenwerking met onze regionale partners.”