Taaislijmziekte of Cystic Fibrosis (CF) is een ernstige, erfelijke ziekte, waarbij het slijm in het lichaam taai wordt. Als gevolg kunnen er ontstekingen ontstaan en functioneren organen minder goed. Voor veel patiënten met CF zijn er al therapieën beschikbaar. Echter, 10% van de patiënten heeft een specifieke afwijking die moeilijk te behandelen is.  

Sacha Spelier onderzocht een behandelstrategie voor deze patiënten waarbij verschillende medicijnen worden gecombineerd, waarop zij 20 Juni promoveerde.  

Wat gaat er mis bij taaislijmziekte?  

Het slijm bij mensen met CF wordt taai door een fout in het DNA, legt Sacha uit: ‘Een afwijking in het CFTR-gen zorgt voor niet-functionerend CFTR-eiwit. Dit eiwit is een kanaaltje dat het vochtgehalte van slijm reguleert en bevindt zich onder andere in de longen en darmen, organen waar slijm wordt geproduceerd.’ Taai slijm in de longen zorgt bijvoorbeeld voor benauwdheid, en verhoogt te kans op infecties.  

‘De meeste CF-patiënten hebben een mutatie die de werking van dit kanaaltje verstoort. Zij kunnen vaak behandeld worden met medicatie die de werking van het eiwit verbetert,’ vervolgt Sacha. ‘Er is echter ook een groep patiënten waarbij het CFTR-kanaaltje helemaal niet wordt aangemaakt, en voor hen is nog geen behandeling beschikbaar.’ 

CFTR-functie testen in weefsel van de patiënt 

Wat helpt bij de vertaling naar de kliniek, is het testen van medicatie in patiëntmateriaal. De groep van Jeffrey Beekman, waar Sacha onderdeel van is, heeft een test ontwikkeld die de functie van het CFTR-eiwit zichtbaar maakt. ‘Bij deze zwellingtest maken we gebruik van darm-organoïden, dit zijn een soort ballonnetjes gemaakt van cellen van de patiënt,’ legt Sacha uit. ‘Gezonde organoïden met een werkend CFTR-eiwit nemen water op waardoor ze opzwellen. Als het eiwit niet werkt, zoals in de CF-organoïden, klappen de ballonnen in. We kunnen ook medicatie toedienen aan deze organoïden. Als de ballonnetjes weer opzwellen, weten we dat de medicatie werkt.’ 

Links: CF-organoïden. Rechts: Gezonde organoïden

Combinatietherapie voor effectieve behandeling van CF 

Omdat de eerder geteste medicatie niet zomaar in de kliniek gebruikt kan worden, richtte het tweede deel van Sacha's onderzoek zich op het vinden van een behandeling die sneller beschikbaar zou zijn voor de patiënt. ‘Hiervoor keken we naar medicijnen die al worden ingezet bij de behandeling van andere ziektes,’ vertelt ze. ‘We hebben 1400 goedgekeurde medicijnen getest met behulp van de zwellingtest, waarvan drie families van medicatie geschikt bleken voor de behandeling van taaislijmziekte.’ 

Sacha vertelt trots over het resultaat van deze laatste studie: ‘We eindigden met een klinische studie in een CF-patiënt. De zwellingtest liet zien dat de combinatie van medicijnen bij deze patiënt zorgde voor zwelling van de organoïden, en dus herstelde CFTR-functie. In de klinische studie kreeg deze patiënt diezelfde medicatie toegediend, met positief resultaat. Zijn longfunctie en kwaliteit van leven verbeterden enorm.’ 

Sacha's hoogtepunten

‘Dat we van het onderzoeken van medicijnen in het laboratorium naar het daadwerkelijk vinden van een behandeling voor een patiënt met taaislijmziekte zijn gegaan, is heel bijzonder,’ stelt Sacha. Ze geeft aan dat ze enorm heeft genoten van haar promotietijd, vooral vanwege de fijne groep waarin ze werkte.   

Naast dat haar grote projecten zeker een teamprestatie waren, heeft Sacha haar team ook op een sportieve manier leren kennen. 

Samen met collega's trainde ze tweemaal voor het Skate4Air evenement, een alternatieve Elfstedentocht, dat in 2024 in Zweden plaatsvond. ‘We schaatsten 200km op één dag en zamelden geld in voor onderzoek naar taaislijmziekte.’ Een bijzondere ervaring, vertelt Sacha: ‘Ik vond het heel waardevol om deel uit te maken van deze hechte gemeenschap en om in contact te komen met patiënten en individuen die een persoonlijke band hebben met deze ziekte. Deze ervaring was een van de hoogtepunten van mijn promotieonderzoek.’ 

Na haar promotie zal Sacha bij de groep van Beekman blijven werken. ‘Ik kijk ernaar uit om de studie die we nu in één patiënt hebben voltooid, uit te gaan breiden zodat het relevanter wordt voor meer patiënten met taaislijmziekte.’