Read this article in English >

De bloed-hersenbarrière is het natuurlijke beschermingsmechanisme van de hersenen. Nederlandse onderzoekers, waaronder experts van het UMC Utrecht, proberen nu om die barrière tijdelijk en op een veilige manier te openen. Ze doen dat op een innovatieve manier, namelijk met behulp van geluidsgolven. Door de bloed-hersenbarrière tijdelijk te openen, kunnen medicijnen de hersenen makkelijker bereiken en kunnen hersenaandoeningen mogelijk beter worden behandeld. Hoofdonderzoeker dr. Dannis van Vuurden, kinderoncoloog bij het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie, leidt het project in nauwe samenwerking met het UMC Utrecht, het LUMC en Amsterdam UMC, locatie VUmc. Het project wordt dankzij enkele giftgevers* gefinancierd door de Hersenstichting. Het is voor het eerst dat deze techniek in Nederland wordt toegepast.

“Een obstakel in de behandeling van hersenaandoeningen is de bloed-hersenbarrière”, legt hoofdonderzoeker Van Vuurden uit. “Deze barrière zorgt ervoor dat de hersenen goed beschermd zijn tegen gevaarlijke stoffen. Helaas staat de barrière de behandeling van hersenaandoeningen ook letterlijk in de weg. Dit natuurlijke beschermingsmechanisme maakt de hersenen grotendeels ontoegankelijk voor medicijnen, waardoor behandelingen voor veel hersenaandoeningen niet effectief zijn.”

Medicijnen beter laten doordringen

Een technologie waarbij geen operatie nodig is én de bloed-hersenbarrière tijdelijk geopend kan worden om medicijnen door te laten, is ‘Focused-Ultrasound’ (fUS). Dankzij deze technologie kunnen bestaande en nieuwe medicijnen voor de behandeling van hersenaandoeningen onderzocht worden op effectiviteit, door ze beter in de hersenen te laten doordringen.

Het onderzoek van het Prinses Máxima Centrum wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met UMC Utrecht, het LUMC en Amsterdam UMC, locatie VUmc. Bij het UMC Utrecht leidt dr. Tom Snijders het onderzoek bij patiënten met een hersenstamtumor, samen met dr. Filip de Vos, dr. Joost Verhoeff, dr. Mario Ries en het Prinses Maxima Centrum. Snijders: “Deze hersenstamtumoren treffen kinderen en jongvolwassenen, mensen die pas aan het begin van hun leven zouden moeten staan. De tumoren zijn door hun samenstelling, en door de plek in de hersenen, niet te genezen en nog heel moeilijk te remmen. Daardoor leven deze patiënten helaas niet lang na hun diagnose, vaak minder dan twee jaar. Juist voor patiënten met deze tumoren biedt fUS hoop op betere vooruitzichten.”

Door in het fUS-onderzoek samen op te trekken met experts op het gebied van verschillende hersenaandoeningen, hoopt het team sneller resultaat te boeken voor zo veel mogelijk patiënten. Er wordt in eerste instantie onderzocht hoe deze behandeling werkt bij kinderen en volwassen met een kwaadaardige hersenstamtumor, maar de technologie kan uiteindelijk ook voor meerdere hersenaandoeningen effectief zijn.

fUS-technologie 

fUS is een innovatieve MRI-gestuurde technologie die met uiterst precies gerichte geluidstrillingen en microbelletjes in de bloedstroom de bloedvaten in de hersenen tijdelijk en heel lokaal kan openen zonder de schedel te hoeven openen. Zo kunnen medicijnen werken waar ze nodig zijn, op de juiste plek in de hersenen. De techniek is in eerder onderzoek veilig gebleken en wordt momenteel in onder andere de Verenigde Staten en Canada in behandelstudies onderzocht. Nergens in Europa wordt deze techniek op deze manier toegepast. 

Merel Heimens Visser, directeur bestuurder van de Hersenstichting: “Hersenwetenschappers hebben de laatste jaren enorme stappen gezet. We kunnen de bloed-hersenbarrière nu heel lokaal openen en medicatie heel gericht op één plek toedienen. Door dit project te financieren, willen wij als Hersenstichting deze techniek ook in Nederland mogelijk maken. De technologie zal worden ingezet bij de behandeling van hersentumoren en onderzocht worden op veiligheid bij de ziekte van Alzheimer. Maar nog meer hersenaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en depressies zouden we met deze techniek beter kunnen behandelen.”

Wat is de bloed-hersenbarrière?

Vierjarig onderzoek van start

Het onderzoek duurt ongeveer vier jaar. Eerst wordt de technologie in gereedheid gebracht, zodat alles goed werkt. Als de technologie gereed is, zullen er zowel kinderen als volwassenen met een hersenstamtumor worden behandeld met de nieuwe technologie. Daarnaast wordt er zowel in het laboratorium als bij mensen getest of er veilig medicijnen over de bloed-hersenbarrière kan worden overgebracht bij mensen met de ziekte van Alzheimer. Middels PET-CT-scans wordt er gevolgd hoe de medicijnen zich verspreiden door de hersenen. Tegelijkertijd vindt er in het laboratorium een onderzoek plaats naar onder andere het afweersysteem van de hersenen bij hersentumoren en alzheimer én wordt er gekeken naar nog meer mogelijk effectieve medicijnen om deze aandoeningen te behandelen, zodat deze medicijnen in toekomstige vervolgonderzoeken getest kunnen worden.

*  De giftgevers die dit project mede mogelijk gemaakt hebben, zijn: Piet Poortman Fonds, C en W de Boer, Stichting Sterk & Postief, J. W. Wegener Fonds.