Mogelijke hiv-genezing kan zorgen voor minder nieuwe infecties
Een modelleringsstudie van het UMC Utrecht laat zien dat een toekomstige genezing van hiv kan helpen om het aantal nieuwe hiv-infecties in Nederland te verlagen onder mannen die seks hebben met mannen, de groep waarin hiv nog het meest voorkomt in ons land.
Het onderzoek maakt duidelijk dat een geneesmiddel dat het virus blijvend onderdrukt, zonder dat het terugkomt, of een volledige genezing (waarbij hiv helemaal uit het lichaam verdwijnt) het aantal nieuwe infecties flink kan verminderen. Echter, als het virus slechts tijdelijk wordt onderdrukt en daarna terugkomt, kan dit juist leiden tot méér nieuwe infecties. Zeker als mensen die zo’n middel krijgen niet regelmatig op controle komen.
Minder infecties sinds 2008
De afgelopen jaren zijn al veel stappen gezet om het doel te bereiken van de Verenigde Naties om in 2030 een einde aan de hiv-epidemie te maken. In Nederland daalde het aantal nieuwe hiv-diagnoses bij mannen die seks hebben met mannen sinds 2008 met zo’n 70 procent. Dit komt vooral door het gebruik van medicijnen die hiv remmen (ART) en de inzet van PrEP, een medicijn dat hiv voorkomt. Toch is hiv nog steeds een wereldwijd probleem. Miljoenen mensen moeten elke dag medicijnen nemen om het virus onder controle te houden. Een echte genezing bestaat nog niet, en er is ook nog geen vaccin. Daarom blijft onderzoek naar genezing erg belangrijk.
Ondanks goede behandeling kunnen mensen met hiv nog steeds lichamelijke en psychische klachten ervaren. Soms zijn dit bijwerkingen van de medicatie. Ook krijgen mensen met hiv vaak te maken met stigmatisering. Dit alles heeft invloed op hun kwaliteit van leven. Daarom is het belangrijk dat er gezocht wordt naar een genezing die op grote schaal toepasbaar is.
Wat betekent ‘genezing’?
Er zijn twee vormen van genezing waar onderzoekers naar hebben gekeken:
- Hiv-remissie: het virus is niet meer te vinden in het bloed, zonder dat iemand medicijnen hoeft te nemen. Maar het virus zit dan nog wel ergens in het lichaam en kan later terugkomen.
- Hiv-eradicatie: het virus is helemaal verdwenen uit het lichaam. Dit is de echte genezing waar onderzoekers van dromen.
Een aantal mensen is genezen van hiv na een stamceltransplantatie. Maar dat is geen oplossing voor iedereen. Wetenschappers zoeken nu naar manieren om een genezing te ontwikkelen die veilig, betaalbaar en bruikbaar is voor iedereen.
Rekenen aan effecten
De onderzoekers van het UMC Utrecht, onder leiding van dr. Ganna Rozhnova, gebruikten een wiskundig model om te kijken wat er gebeurt als deze vormen van genezing beschikbaar komen. Ze gebruikten daarbij data over mannen die seks hebben met mannen in Nederland.
Ze berekenden dat zowel een blijvende hiv-remissie als hiv-eradicatie zorgen voor minder nieuwe infecties. Maar als het virus bij mensen met remissie na een paar jaar terug zou komen, kan dat juist een risico zijn. Zelfs als mensen regelmatig getest worden, is dat niet altijd genoeg om nieuwe hiv-infecties te voorkomen.
Belangrijk voor toekomstig beleid
“Ons onderzoek laat zien dat hiv-genezing zeker kan bijdragen aan het stoppen van de hiv-epidemie,” zegt Ganna Rozhnova. “Maar we moeten voorzichtig zijn met tijdelijke oplossingen, waarbij het virus later terug kan komen. Die kunnen juist problemen veroorzaken als we niet goed opletten.”
Het onderzoek is onderdeel van het SPIRAL-consortium, gecoördineerd door UMC Utrecht en wordt mede mogelijk gemaakt door NWO en Aidsfonds. De onderzoekers willen hun model ook gaan aanpassen en inzetten in andere contexten, waaronder Afrika.
Publicatie
De Bellis A, Willemsen MS, Guzzetta G, van Sighem A, Romijnders KAGJ, Reiss P, Schim van der Loeff MF, van de Wijgert JHHM, Nijhuis M, Kretzschmar MEE, Rozhnova G. Model-based evaluation of the impact of a potential HIV cure on HIV transmission dynamics. Nature Communications, 2025;16:3527.