ERAS darmen

U wordt binnenkort opgenomen voor een dikke darmoperatie. Rondom deze operatie wordt het ERAS programma toegepast. Het programma bestaat uit een aantal zorgelementen, die ervoor zorgen dat u na de operatie beter en daardoor sneller herstelt.

De behandelend arts heeft met u gesproken over het ERAS programma. Het “waarom” is hierbij zeker aan de orde gekomen. Wij kunnen ons voorstellen dat u niet alle informatie hierover heeft onthouden of dat er zaken zijn die nog niet helemaal duidelijk zijn.

In deze folder is alle belangrijke informatie op een rijtje gezet zodat u het thuis nog eens rustig kunt nalezen.

Heeft u na het lezen van deze folder en/of het gesprek met de arts en verpleegkundige nog vragen over het ERAS programma, dan kunt u van maandag tot en met vrijdag altijd telefonisch overleggen met de verpleegkundige van de screening, telefoonnummer: 088 75 55555 vragen naar zoemer 1223.

ERAS programma uitklapper, klik om te openen

ERAS is een afkorting van de engelse woorden: Enhanced Recovery After Surgery, hetgeen letterlijk vertaald betekent: verbeterd herstel na operatie. Wij spreken liever van beter en sneller herstel.

Een ERAS programma is een kwaliteitsprogramma rondom een operatie, waarin alle factoren die een positieve invloed kunnen hebben op uw herstel zijn samengebracht.

De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de factoren die van invloed zijn op het herstel na een operatie. Daaruit blijkt het herstel na de operatie verbeterd te kunnen worden door:

• Een zo klein mogelijke operatiewond: hoe minder schade aan weefsel, des te sneller het herstel.
• Een optimale pijnbestrijding. Niet alleen de pijn wordt effectief bestreden, maar ook de nadelige effecten van pijnbestrijding op maag- en darmwerking worden zo klein mogelijk.
• Een zo kort mogelijke periode van bedrust, zodat verlies van spierkracht wordt beperkt en de ademhaling gestimuleerd.
• Een zo kort mogelijke periode van voedselonthouding, zodat gewichtsverlies en daarmee verlies van spiermassa en spierkracht wordt tegengegaan.

Naast uw algehele conditie vóór de operatie, bepaalt vooral de uitgebreidheid van de operatie of uw herstel voorspoedig zal verlopen. Meestal is het de eerste twee dagen na de operatie al duidelijk hoe uw herstel zal verlopen en of vroeg ontslag mogelijk is.

Wanneer alles voorspoedig verloopt en afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatie, zult u 3 tot 10 dagen na de operatie naar huis mogen. In deze folder komen alle facetten van het ERAS programma bij een dikke darmoperatie aan bod.

Optimale zorg voor de operatie uitklapper, klik om te openen

Informatie

U heeft informatie gekregen van de arts over de komende operatie en het ERAS programma. Daarna heeft u een gesprek gehad met de verpleegkundige, die de gang van zaken heeft uitgelegd rondom de operatie.

Anesthesie

Daarnaast heeft u een afspraak op de polikliniek anesthesie voor een gesprek met de anesthesioloog. De anesthesioloog beoordeelt het risico van de anesthesie (narcose) en zal, als dat nodig is, aanvullend onderzoek aanvragen om uw gezondheidstoestand in kaart te brengen. De anesthesioloog informeert u verder over de verschillende vormen van narcose en pijnstilling na de operatie. U krijgt ook een gesprek met onze apothekersassistent om uw medicatie te controleren. Brengt u s.v.p. een actueel medicatieoverzicht mee, dat u bij uw eigen apotheek kunt ophalen. Tot slot krijgt u nog een gesprek met een screeningsverpleegkundige die u onder andere uitleg geeft over het ERAS programma.

Prehabilitatie

Kanker en de operatie vergen vaak veel van uw lichaam. Met méér spieren heeft u méér spierkracht en daarmee bent u fitter en in een betere conditie om een operatie te ondergaan. Naar verwachting is de kans op complicaties en bijwerkingen van de behandeling kleiner en gaat het herstel vlotter. Onmisbaar voor een gezonde spieropbouw zijn beweging en goede voeding. Bewegen en voeding versterken elkaars werking. Bij training worden uw spieren geprikkeld om op te bouwen en de voeding levert bouwstoffen voor de spiergroei.  De wachttijd tot de operatie kan goed gebruikt worden om te trainen en uw conditie te optimaliseren. Op de polikliniek krijgt u een afspraak met een diëtist en een fysiotherapeut om u hierbij te helpen. 

Roken heeft een nadelige invloed op uw conditie en fitheid. Het is van groot belang dat u stopt met roken om zo uw fitheid te vergroten en ook de kans op complicaties te verkleinen. U kunt deelnemen aan een programma waarbij u wordt geholpen om te stoppen met roken. 

Optimale zorg de dag voor de operatie uitklapper, klik om te openen

U wordt op de operatiedag opgenomen op de verpleegafdeling. Een week voor de opname krijgt u van het bureau opname te horen waar en op welk tijdstip u zich moet melden.

Darmvoorbereiding

Voor de meeste darmoperaties geldt dat er geen darmvoorbereiding nodig is. Uitzondering hierop zijn operaties aan het eind van de dikke darm of de endeldarm, hiervoor is het wel belangrijk dat de darmen schoon zijn voor de operatie. De arts zal u vertellen of er darmvoorbereiding nodig is en u het recept voor de medicatie meegeven. Deze kunt u bij uw eigen apotheek gaan halen. 

Voeding

De dag voor de operatie geldt onderstaand schema indien geen darmvoorbereiding nodig is.

De dag voor de operatie geldt onderstaand schema indien wel darmvoorbereiding nodig is.

Koolhydraatrijke drank

Uit onderzoek is gebleken dat het drinken van een koolhydraatrijke drank 3-2 uur voor de operatie een positief effect heeft op het herstel na de operatie. U zult de koolhydraatrijke drank dus thuis of bij lange reistijd onderweg moeten drinken. Wanneer u 2 uur voor de operatie al in het ziekenhuis bent, krijgt u deze drank op de afdeling. Na inname van de koolhydraatrijke drank mag u tot aan de operatie niets meer drinken.

Slaap- en kalmeringstabletten

U krijgt geen slaap- of kalmeringstabletten, tenzij door de arts is voorgeschreven. Dan kunt u deze voor de operatie ook innemen. 

Optimale zorg de dag van de operatie uitklapper, klik om te openen

Anesthesie

Verdoving voor de operatie wordt toegediend als algehele narcose of via een ruggenprik (epidurale katheter) of een combinatie van beiden. De anesthesist bespreekt met u welke manier van verdoving voor u geschikt is. De algehele anesthesie (narcose) is zo afgestemd dat u niets merkt van de operatie en binnen een half uur na het einde van de operatie weer bij bewustzijn bent. De narcose werkt niet lang na. U verblijft enkele uren op de verkoeverkamer (uitslaapkamer).

De epidurale katheter zorgt voor een verdoving van het onderste deel van het lichaam. Het biedt ook een toegangsweg voor extra pijnstilling. Voor de operatie wordt tussen de wervels, middels een ruggenprik, een slangetje ingebracht, die het mogelijk maakt om op de plaats van de operatie de pijn te bestrijden.

Pijnbestrijding

De anesthesist bepaalt welke pijnmedicatie u krijgt, naast standaard 4 x 2 tabletten paracetamol. Het is belangrijk de paracetamol in te nemen, ook als u geen pijn heeft. Een goede pijnbestrijding is van groot belang bij het bevorderen van het herstel. Als u een epidurale katheter heeft zal deze na enkele dagen verwijderd worden.

Sondes, katheters en drains

Sondes, drains en katheters worden zo min mogelijk gebruikt. Er worden normaal gesproken geen maagslang (sonde) en geen wondslangetjes (drains) ingebracht, tenzij de arts dit wel nodig vindt. Tijdens de operatie wordt een slangetje in de blaas (blaaskatheter) ingebracht, om uw urineproductie te monitoren en, in geval van een epiduraal katheter, omdat de blaas door de epidurale katheter mogelijk tijdelijk niet goed functioneert. De epiduraalkatheter en de blaaskatheter worden op de tweede dag na de operatie verwijderd. In sommige gevallen, met name bij operaties aan de endeldarm, kan het voor komen dat de blaaskatheter langer blijft zitten.

Voorkomen (preventie) van trombose

Om trombose te voorkomen, krijgt u dagelijks een injectie met een bloedverdunnend middel. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt  spreekt de anesthesist met u af wanneer u daar mee moet stoppen. Als  de operatie langer dan 3 uur duurt krijgt u lange elastische kousen aangemeten met daaromheen zogenaamde “sleeves”. Gedurende de operatie worden de sleeves opgeblazen en worden weer leeggelaten, dit bevordert de bloedafvoer uit de benen en voorkomt trombosevorming. De sleeves gaan direct na de ingreep weer uit en de elastische kousen na 24 uur.

Eten en drinken

Bij terugkomst op de verpleegafdeling krijgt u een glas water. Misselijkheid is de enige reden om niet te drinken. Het ERAS programma bevat een aantal elementen die erop gericht zijn misselijkheid na de operatie te voorkomen. Zo krijgt u aan het einde van de operatie uit voorzorg een middel tegen misselijkheid. Toch kan misselijkheid niet altijd voorkomen worden. Vooral de grootte van de operatie en de reactie van het lichaam op de narcose en operatie bepalen of u misselijk wordt.

Als u niet misselijk bent, probeer dan minstens 800 ml te drinken. Na de operatie krijgt u een vloeibare maaltijd als avondeten aangeboden. Als u zin hebt mag u ook een beschuit of een boterham. U voelt zelf of u in staat bent te eten. Aangezien we uit ervaring weten dat u de eerste dagen na de operatie geen normale hoeveelheden kunt eten, krijgt u speciale eiwitrijke drinkvoeding. Op de dag van operatie is het streven, dat u minimaal 1 flesje drinkt. Het infuus stopt op de eerste dag na de operatie, wanneer u in staat bent meer dan één liter per dag te drinken.

Beweging

Bewegen is niet alleen belangrijk om trombose te voorkomen, maar ook om verlies van spierkracht tegen te gaan. Bovendien is uit onderzoek gebleken dat wanneer u rechtop zit, de ademhaling beter is. Luchtweginfecties, zoals een longontsteking, komen daardoor kort na de operatie minder vaak voor en de zuurstofvoorziening naar de wond is beter, wat gunstig is voor de genezing. Na de operatie wordt zo snel mogelijk gestart met de mobilisatie.

De dag van de operatie zult u proberen eventjes op de rand van het bed of in een stoel te zitten.

De plaatselijke verdoving via de epidurale katheter kan lage bloeddruk veroorzaken waardoor het mobiliseren soms niet lukt. Daarom mag u de eerste keer alleen onder begeleiding van een verpleegkundige uit bed.

Complicaties uitklapper, klik om te openen

Na iedere operatie kunnen complicaties optreden zoals een (na)bloeding of infectie. De belangrijkste complicaties na een dikke darmoperatie zijn:

• Naadlekkage. Een lek op de plaats waar de darmen, nadat het zieke stuk is verwijderd, weer aan elkaar zijn gemaakt. De inhoud van de darm lekt hierbij weg in de buik en kan voor ontsteking van het buikvlies zorgen. De symptomen zijn: een bolle, gespannen buik, misselijkheid en braken, koorts, buikpijn en ernstig ziek zijn. Wanneer er sprake is van een naadlekkage zult u opnieuw geopereerd moeten worden om dit te herstellen.
• Wondinfectie. Een ontsteking van de huid op de plaats van de hechtingen. De symptomen zijn roodheid van de huid of lekken van wondvocht of pus. 
• Bij een wondinfectie worden de hechtingen verwijderd, zodat de pus uitgespoeld kan worden. U hoeft voor een wondinfectie niet in het ziekenhuis te blijven.
• Longontsteking of blaasontsteking. De behandeling hiervoor is antibiotica.

Optimale zorg na ontslag uitklapper, klik om te openen

Ontslag

U mag naar huis vanaf de derde dag na de operatie wanneer:

• Uw darm weer normaal functioneert en u ontlasting heeft gehad
• U voldoende normale voeding verdraagt;
• U goede pijnbestrijding heeft, dat wil zeggen dat de pijn goed onder controle is;
• U grotendeels weer mobiel bent zoals voor de operatie. Uiteraard wordt de definitieve beslissing of u naar huis mag, in overleg met u, genomen door de chirurg. Houdt er rekening mee dat als bij u een stoma wordt aangelegd de opnameduur wat langer kan zijn in verband met het aanleren van de stomaverzorging.

In principe heeft u thuis, als u voor de operatie zelfstandig functioneerde, geen extra zorg nodig. Mochten er redenen zijn om thuiszorg voor u aan te vragen zullen we dat vanuit het ziekenhuis voor u regelen. Wel is het prettig als u de eerste twee weken wat hulp kunt krijgen van partner, familie of andere naasten. Zware huishoudelijke klussen zullen wellicht nog moeilijk zijn.

Wanneer uw toestand thuis na enkele dagen achteruitgaat, bijvoorbeeld door buikpijn, braken of hevige pijn of temperatuur boven de 38,5 graden, dan is het belangrijk dat u contact opneemt met de huisarts. Hij kan u, indien nodig, doorverwijzen naar de spoedeisende hulp van het UMC. 

Tips bij de hervatting van diverse activiteiten uitklapper, klik om te openen

Bij ontslag krijgt u van de afdeling adviezen en leefregels mee die voor uw specifieke situatie gelden. Omdat veel patiënten hierover toch vragen hebben en zich goed willen voorbereiden op het ontslag kunnen we hier in algemene zin wel iets over zeggen.

Een darmoperatie is een grote operatie. Het herstel verloopt in het begin snel, maar het kan drie tot zes maanden duren totdat u zich volledig hersteld voelt. U mag alles doen. Let wel goed op signalen van het lichaam. Bij pijn of buitensporige vermoeidheid heeft u teveel gedaan.

Gouden regel is dat u geleidelijk aan weer van alles mag gaan doen en uitproberen, zolang dit geen aanhoudende toename van klachten geeft. Wissel de eerste dagen rust en activiteit steeds af, waarbij u geleidelijk aan steeds actiever wordt en minder hoeft te rusten.

In het algemeen kunt u – tenzij er nog vervolgbehandeling nodig is – drie weken na de operatie alle activiteiten weer doen die u voor de operatie ook kon.

Wandelen

Lopen is goed om uw conditie weer wat te verbeteren en u mag dit doen naar kunnen. Wissel de eerste dagen lopen en rusten goed af. En onthoud: (spier)pijn mag, mits dit na een nachtrust weer verminderd is.

Tillen

Beperk de eerste zes weken zowel vaak als zwaar tillen. Bouw dit langzaam op. Na drie weken kunt u normale huishoudelijke activiteiten meestal weer gewoon doen.

Fietsen

Zodra u zich probleemloos kunt bewegen, mag u het fietsen weer gaan uitproberen, mits u dat tevoren ook deed. Begin rustig, begeef u niet meteen in het drukke verkeer.

Autorijden

Als u zich probleemloos kunt bewegen, kunt u ook weer gaan autorijden. Begin met kleine stukjes in een rustige omgeving. Vraag bij uw verzekeraar na of u de eerste tijd na de operatie verzekerd bent. Meestal zult u na twee weken weer kunnen autorijden.

Sporten

Als u gewend was om te sporten, kunt u dat meestal na drie weken weer langzaam oppakken. Wanneer de dagelijkse dingen en wandelen weer probleemloos gaan, kunt u weer rustig beginnen met joggen, als u dat al gewend was. Start op een vlakke, zachte ondergrond en draag goede schokabsorberende sportschoenen. Voer de afstand en het tempo geleidelijk op naar kunnen, waarbij u goed let op de reacties van uw lijf. Zorg steeds dat u volledig hersteld bent voordat u wéér gaat joggen. Als u gewend was om te zwemmen of fitnessen en u hebt het gevoel dit weer te kunnen, probeer het dan rustig uit. Begin een week na de operatie met ontspannen bewegen en bouw dit uit naar het niveau van voor de operatie.

Seks

Vrijen hoeft geen probleem te zijn mits u hierbij de gouden regel in acht neemt. Dus dat u geleidelijk aan weer van alles mag gaan doen en uitproberen, zolang dit geen aanhoudende toename van klachten geeft.

Werkhervatting

Naast uw algehele conditie vóór de operatie bepaalt ook de grootte en het verloop van de operatie de duur van uw herstel. Vraagt u zich af in hoeverre uw aandoening of behandeling consequenties heeft voor het uitoefenen van uw werk?

Overleg dan met uw specialist of bedrijfsarts. De bedrijfsarts begeleidt de terugkeer naar uw werk. Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u de bedrijfsarts al vóór de ingreep informeert of zo spoedig mogelijk na de ingreep op de hoogte brengt. U kunt een gesprek voeren met uw bedrijfsarts op het arbeidsomstandighedenspreekuur van de arbodienst van het bedrijf of de organisatie waar u werkt.

Eigen bijdrage aan herstel uitklapper, klik om te openen

Zoals u ziet, bieden we u zoveel mogelijk maatregelen aan om uw welbevinden na de operatie zo snel mogelijk te herstellen. Uw eigen actieve bijdrage is zeer belangrijk voor een goed herstel. Als bijlage vindt u op de laatste pagina een richtlijn. Hierin kunt u lezen, hoe de dagen rond de operatie eruit zullen zien. Het is daarom handig, deze informatiefolder mee naar het ziekenhuis te nemen. We benadrukken dat het een richtlijn is, om goede redenen kunnen we daar van afwijken.

Dag voor de operatie zonder darmvoorbereiding:

Normale voeding

Minimaal 1½ l drinken = 10 glazen / 12 kopjes 

Dag voor de operatie met darmvoorbereiding:

Normale voeding tot 14.00 uur, dan starten met darmvoorbereiding

Minimaal 1 ½ l drinken = 10 glazen/12 kopjes

Dag van de operatie:

Normale voeding tot 6 uur voor de operatie, na darmvoorbereiding alleen 

vloeibaar tot 6 uur voor de operatie

Helder vloeibaar tot 2 uur voor de operatie

3-2 uur voor de operatie 400 ml koolhydraatrijke drank

Elastische kousen en sleeves aan tijdens/na de operatie 

Eventueel epidurale katheter voor pijnbestrijding

Paracetamol tabletten 4 x 1 gram 

Blaaskatheter

Infuus

4 glazen drinken 

Pap of vla eten

Minimaal 1 flesje drinkvoeding drinken 

Op de rand van het bed zitten

Indien mogelijk in de stoel zitten

Dag na de operatie:

5 tot 8 glazen drinken

Infuus afgekoppeld

Op de rand van het bed wassen

3 x per dag bij voorkeur 2 uur in de stoel zitten

Vloeibaar / broodmaaltijd eten

3 x per dag kauwgom kauwen tot de ontlasting op gang is

2 flesjes drinkvoeding drinken

4 x per dag 1 gr Paracetamol tablet 

2 x per dag laxantia tot de ontlasting op gang is

2de dag na de operatie

wassen aan de wastafel

3 x 2 uur uit bed zijn

2 x op de gang wandelen

Normale maaltijd eten

2 flesjes drinkvoeding drinken

Epiduraalkatheter wordt verwijderd

Blaaskatheter wordt verwijderd

Infuus wordt verwijderd

4 x 1 gr paracetamol

extra pijnstilling zo nodig 

3e dag en daarna ontslagcriteria:

Normaal dieet gebruiken

Pijn onder controle met tabletten

Ontlasting gehad of winden

Mobiliseert op het niveau van voor de operatie

Contact uitklapper, klik om te openen

De polikliniek is op werkdagen bereikbaar van 08.30 tot 16.45 uur