Voedingsrichtlijnen na longtransplantatie

Na de transplantatie gebruikt u medicijnen tegen afstoting (immuunsuppressiva) zoals Prednison, Tacrolimus (Prograft®, Advagraf®), (of Sirolimus of Everolimus) en Mycofenolaat-mofetil (Cellcept®). Deze medicijnen verminderen uw afweer (weerstand). U bent daarom extra vatbaar voor infecties, dus ook voor voedselinfecties. Door een voedselinfectie kunt u klachten krijgen zoals braken, diarree of een ontsteking van de lever. Hierdoor kunnen uw medicijnspiegels veranderen waardoor u meer kans heeft op een acute afstoting en nierfunctie stoornissen. Na een longtransplantatie is het daarom nodig in het ziekenhuis en ook thuis blijvend extra aandacht aan de voedselhygiëne te besteden.

Hygiënische voedingsrichtlijnen na longtransplantatie uitklapper, klik om te openen

Een goede voedselhygiëne is voor iedereen belangrijk, vooral na een longtransplantatie. Om een voedselinfectie of -vergiftiging te voorkomen is het belangrijk om aandacht te besteden aan de inkoop, de bereiding en het bewaren van voedsel. Voedselhygiëne is het veilig omgaan met voedingsmiddelen. Hierdoor is de kans op een voedselinfectie- of vergiftiging kleiner. In sommige voedingsmiddelen kunnen bacteriën, schimmels, virussen of parasieten voorkomen. Als deze voedingsmiddelen niet juist bewaard of bereid worden, is er risico op een voedselinfectie- of vergiftiging. Dit is afhankelijk van de soort bacterie, schimmel, virus of parasiet, de hoeveelheid ervan op het product en de afweer van de persoon.

Welke voedingsmiddelen kunt u wel en niet gebruiken?

Voedingsmiddelen die een ziekmakende bacterie, schimmel, virus of parasiet bevatten. In tabel 1 staat welke voedingsmiddelen u wel en niet kunt gebruiken.

Waar moet u op letten bij de inkoop?

• Zorg dat de producten bij inkoop en consumptie een juiste houdbaarheidsdatum hebben.
• Koop geen producten waarvan de verpakkingen beschadigd zijn.
• Let bij verse producten op een goede kwaliteit, zoals gaaf fruit en groenten.
• Koop vleeswaren bij voorkeur voorverpakt of dagvers verpakt bij supermarkt of slager.
• Koop kleine porties van producten waarvan u weinig gebruikt.
• Zet producten die koel bewaard moeten worden na aankoop zo snel mogelijk in de koelkast of vriezer.

Wat is belangrijk bij de bereiding?

• Zorg voor een schoon aanrecht en schoon keukenmateriaal van glas, kunststof of metaal. Gebruik geen houten materialen.
• Verschoon dagelijks uw vaatdoek, keukenhanddoek en theedoek.
• Was uw handen goed met water en zeep voor en na contact met voedsel en het aanraken van rauw vlees, vis of gevogelte.
• Bewerk voedsel met schone handen.
• Houd rauwe producten gescheiden van bereid voedsel.
• Was gebruikt keukenmateriaal meteen af als het in contact is geweest met rauwe producten.
• Gebruik de snijplank waar rauw vlees is gesneden, niet voor het snijden van groente.
• Ontdooi bevroren vlees en kip in de koelkast of in de magnetron in een schaal. Vang het dooivocht, dat vaak veel bacteriën bevat, op. Spoel het dooiwater weg met heet water en was de schaal vervolgens goed af.
• Veeg gemorst dooivocht weg met keukenpapier. Als u hiervoor een vaatdoekje gebruikt, moet dit na gebruik gewassen worden op 90 °C.
• Verhit vlees, vis, kip en ei, door en door; de binnenste kern moet door en door gaar zijn.
• Was (voorverpakte) groente en fruit goed voor gebruik.
• Dompel kiemgroente zoals alfalfa en klaverkiemen en ontkiemde zaden zoals taugé en waterkers in kokend water voor gebruik in rauwkostsalades.
• Bereidt u een maaltijd in de magnetron, roer deze dan tussendoor goed door. De maaltijd wordt dan gelijkmatig verhit.
• Eet maaltijden en snacks binnen 1 uur na bereiding.

Hoe kunt u voedsel bewaren?

• Zorg voor een goede temperatuur van de koelkast: 4ºC tot maximaal 7ºC, en van een diepvries -18º tot -20ºC.
• Zorg voor het regelmatig schoonmaken en droogmaken van de koelkast.
• Dek voedsel af, ook in de koelkast.
• Bewaar producten volgens de aanwijzingen op de verpakking.
• Bewaar vleeswaren (ook verpakt) bijvoorkeur niet langer dan 4 dagen.
• Worstsoorten maximaal 1 week.
• Bewaar jonge of jong belegen kaas maximaal 1 week, belegen of oude kaas maximaal 2 weken. Beschimmelde kaas mag u niet meer eten.
• Eet geen producten waarvan de houdbaarheidsdatum is verlopen.
• Zet bederfelijke voedingsmiddelen (vleeswaren, vlees, vis, kaas, melk, gebak, groente) na gebruik zo snel mogelijk terug in de koelkast.
• Koel maaltijden, die niet direct worden gegeten, zo snel mogelijk na de bereiding af. Bewaar ze in de koelkast/diepvries. Deze maaltijden mogen nog eenmaal verhit worden.
• Gebruik restjes alleen binnen 2 dagen na bereiding en verhit deze goed.
• U mag soep of jus voor meerdere dagen koken. De soep meteen na het bereiden laten af koelen (in een bak met koud water, af en toe roeren en verdelen in kleinere porties). Bewaar het in de koelkast, maximaal 2-3 dagen. Voor gebruik kookt u de soep of jus minstens 5 minuten door.
• Gebruik eenmaal ontdooide diepvriesproducten op dezelfde manier als verse producten. Vries ze niet opnieuw in.
• Boter, zoet beleg en koude sauzen zoals ketchup en mayonaise kunt u uit de grootverpakking gebruiken. Gebruik steeds schoon bestek en maak de buitenkant van de opening schoon. Bewaar een aangebroken pot jam in de koelkast.
• Rauwkost en gesneden ongekookte groenten zijn maximaal 24 uur houdbaar in de koelkast.

Mag u kant-en-klaar maaltijden gebruiken?

Kant-en-klare maaltijden en producten zowel vers als uit de diepvries zijn toegestaan, mits ze goed verhit worden in de magnetron of oven, volgens voorschrift op de verpakking. Let bij gebruik van koude kant-en-klaar producten (bijvoorbeeld maaltijdsalades) goed op het bewaar- en houdbaarheidsadvies.

Waar moet u op letten bij eten buitenshuis?

Gebruik bij eten in restaurants of buitenshuis:

• Goed verhitte gerechten (bijv. soep, goed doorgebakken vlees of vis).
• Geen rauwe gerechten (carpaccio, halfdoorbakken vleesgerechten of gerechten die al langer dan een uur bij de saladebar geserveerd staan, etc.).
• Geen nagerechten waar rauw ei in verwerkt is zoals bavarois, tiramisu.
• Soft- en schepijs bij voorkeur uit een restaurant/ijssalon waar goede hygiënische maatregelen nagestreefd worden. Neem bij voorkeur voorverpakt ijs dat op de goede temperatuur bewaard is.
• Snacks in de snackbar die goed door en door verhit zijn en niet langer dan 1 uur warm gehouden worden.
• Gerechten van Chinees, Indische, afhaal- of bezorgrestaurant met voorzichtigheid. De hygiëne in deze restaurants voldoet niet altijd aan de juiste eisen en is niet te controleren. Wees bij gebruik van gerechten uit deze restaurants hierop attent.

Mag u barbecueën, gourmetten en fonduen?

Bij barbecue, gourmet en fondue is de kans op kruisbesmetting (gaar vlees komt in contact met rauw vlees) van bacteriën groot. Bij het te lang buiten de koelkast bewaren van vlees, en het niet goed gaar laten worden van vleesgerechten, zijn de risico’s op een voedselinfectie groot. Dit geldt ook voor vis- en kipgerechten.

Neem daarom de volgende regels in acht:

• Houd gaar en rauw vlees gescheiden.
• Gebruik apart servies en bestek voor rauw en gaar vlees.
• Zet het vlees niet in één keer op tafel, bewaar een gedeelte van het vlees in de koelkast.
• Zorg dat grote stukken vlees (zoals kippenpoten) gaar zijn voor deze op de barbecue gaan.
• Bewaar geen overgebleven vlees van de barbecue dat lang buiten de koelkast heeft gestaan.

Waar moet u op letten tijdens de vakantie?

Op vakantie in een (sub-)tropisch land is het risico op een voedselinfectie of vergiftiging groter.

Voorkom dat u ziek wordt door de volgende maatregelen toe te passen:

• Neem geen vleeswaren mee onderweg. Vleeswaren zijn snel bederfelijke voedingsmiddelen. Ze blijven alleen houdbaar als ze goed gekoeld bewaard worden.
• Bewaar eten in blik niet in de zon.
• In sommige landen kunt u het kraanwater beter niet drinken, controleer dit op waterinhetbuitenland.nl. Als het kraanwater niet veilig is, gebruik dan flessenwater om te drinken, ijsblokjes te maken, tanden te poetsen en het wassen van fruit en groente. Neem geen rauwkostsalades of ongeschild fruit in restaurants en vraag drankjes zonder ijsblokjes.
• Dek uw eten altijd goed af of sluit verpakkingen zodat vliegen en andere insecten er niet bij kunnen.
• Mensen met buikklachten kunnen beter niet het eten bereiden.
• Bewaar geen restjes als er geen koelkast is. Een koeltas is niet gelijkwaardig aan een koelkast.

Let bij het kopen van producten op de hygiënische regels, zoals eerder beschreven.

Voor een uitgebreide toelichting kunt u de website van het Voedingscentrum bekijken via www.voedingscentrum.nl.

Voedingsmiddelen en medicatie uitklapper, klik om te openen

Sommige voedingsmiddelen (zie tabel 2) beïnvloeden de medicijnspiegel van Tacrolimus (Prograft en Advagraft) in het bloed. Gebruik deze voedingsmiddelen niet. St Janskruid mag ook niet als supplement gebruikt worden. Gebruik geen alcohol, zeker geen rode wijn. Deze wijn heeft de meeste invloed op de medicijnspiegel. Bij verhoogde tacrolimusspiegels neemt de kans op bijwerkingen zoals maagdarmklachten, nierbeschadiging, verhoogde bloeddruk, verhoogde kans op infecties, hoofdpijn, wazig zien, duizeligheid, trillende of bevende handen en een verhoogd glucose- of kaliumgehalte in het bloed toe. Op de medicijnenverpakking staat dit ook vermeld.

Goede voeding uitklapper, klik om te openen

Richtlijnen basisvoeding vanaf 14 jaar en ouder

Het is belangrijk een goede en gevarieerde voeding te gebruiken. Op die manier krijgt u alle voedingsstoffen binnen die nodig zijn om in een goede conditie te komen of te blijven.

Hieronder staat een overzicht van de aanbevolen hoeveelheid voedingsmiddelen, per dag en per leeftijd. De kleinste hoeveelheden gelden voor vrouwen en de grootste hoeveelheden voor mannen. Drink tenminste 2 liter per dag om uw nieren te beschermen tegen de bijwerkingen van de medicatie na een longtransplantatie.

Als u onderstaande voedingsmiddelen dagelijks eet, krijgt u van alle voedingstoffen voldoende binnen.

Wanneer hebt u een individueel dieetadvies nodig? uitklapper, klik om te openen

Door het gebruik van afweer onderdrukkende medicijnen kunnen er bijwerkingen optreden zoals ongewenste gewichtstoename, verhoogde bloedglucosewaarden (diabetes mellitus), verhoogd cholesterolgehalte in het bloed, verhoogde bloeddruk of verminderde werking van de nieren. De arts verwijst u dan door naar de diëtist van het transplantatieteam voor individuele dieetadvisering en begeleiding bij deze bijwerkingen.

Wat is ongewenste gewichtstoename en wat kunt u eraan doen?

Het is belangrijk een goed gewicht te hebben of te krijgen. Na transplantatie kan uw eetlust toenemen. Hierdoor kan uw gewicht snel toenemen en uiteindelijk leiden tot overgewicht. Overgewicht kan gezondheidsklachten veroorzaken, zoals verhoogde bloeddruk of een verhoogd cholesterolgehalte.

Wat is een goed gewicht voor u?

Met de body mass index (BMI) kunt u bepalen of u een goed gewicht hebt. De BMI geeft de verhouding weer tussen uw gewicht en uw lichaamslengte. Met behulp van de onderstaande tabel kunt u uw BMI bepalen.

Aan de linkerkant zoekt u uw lengte, aan de rechterkant uw gewicht. Deze punten verbindt u met een lijn en trekt deze door naar de meest rechter kolom. Daar kunt u zien of u een goed gewicht of overgewicht hebt.

U kunt uw BMI ook berekenen via www.voedingscentrum.nl.

Wat kunt u zelf al doen bij ongewenste gewichtsstijging?

• Neem niet meer dan de aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen.
• Neem geen producten waarin veel vet en/of suiker zitten.
• Gebruik koffie en thee zonder suiker, desgewenst met zoetjes.
• Eet drie hoofdmaaltijden per dag. Dit voorkomt dat u tussendoor gaat snoepen.
• Indien u toch tussendoortjes gebruikt, kies dan gezonde producten en niet meer dan 3x per dag.
• Beweeg per dag minimaal een half uur door bijvoorbeeld te wandelen of te fietsen.
• Voor een individueel advies kunt u de diëtist van het transplantatieteam raadplegen.

Wat kunt u doen als u diabetes mellitus krijgt?

Bij gebruik van afweer onderdrukkende medicatie is de kans op het ontwikkelen van diabetes mellitus groter. Diabetes mellitus wordt ook wel diabetes of suikerziekte genoemd. Bij deze ziekte is de hoeveelheid glucose in het bloed (bloedsuiker) te hoog. Als u diabetes mellitus hebt, wordt u verwezen naar de diëtist waar u uitleg, advies en begeleiding krijgt bij het volgen van een individueel dieet.

Wat kunt u doen bij een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed?

Door het gebruik van medicatie kan in het bloed een verhoogd cholesterol en/of triglyceridengehalte optreden. Zo nodig krijgt u het advies om ‘goede’ (onverzadigde) vetten te gebruiken en ‘slechte’ (verzadigde) vetten te vermijden. Uw diëtist adviseert u hierbij.

Wat kunt u doen bij verhoogde bloeddruk en bij een verminderde werking van de nieren?

Door gebruik van medicatie na transplantatie kan het zijn dat uw nieren minder goed gaan functioneren. Ook kunt u een verhoogde bloeddruk krijgen. Het is dan aan te bevelen om minder zout en geen drop te gebruiken. Voor verdere uitleg hierover wordt u verwezen naar de diëtist.

Wat kunt u doen bij botontkalking?

Uw botten worden bij het ouder worden brozer en zachter. Dit wordt botontkalking genoemd. Om dit te voorkomen is het belangrijk om voldoende calcium en vitamine D te gebruiken. Door de medicatie die u gebruikt is de kans op botontkalking extra verhoogd. De belangrijkste bronnen van calcium zijn melk, melkproducten en kaas. Om voldoende calcium binnen te krijgen moet de bovengrens van de aanbevelingen voor hoeveelheden melkproducten en kaas aangehouden worden zoals vermeld onder "Goede Voeding".

De belangrijkste bronnen van vitamine D zijn halvarine, margarine en bak- en braadproducten (met uitzondering van olie). Het lichaam maakt zelf vitamine D onder invloed van zonlicht. Om voldoende vitamine D binnen te krijgen hebt u 35-65 gram (dieet)margarine/(dieet)halvarine per dag nodig, zie ook de tabel in "Goede Voeding".

Daarnaast krijgt u extra calcium en vitamine D om de botontkalking door het gebruik van prednison te voorkomen. Ook is het belangrijk dat u in beweging blijft om de botten sterk te houden

Contact uitklapper, klik om te openen

U kunt ons op werkdagen tijdens het telefonisch spreekuur van 8.30 tot 9.30 uur bereiken via telefoonnummer 088 75 583 64 of u kunt de dietist een e-consult sturen.

Uw portaal: Mijn UMC Utrecht

Als patiënt van het UMC Utrecht hebt u toegang tot het patiëntportaal Mijn UMC Utrecht. Hier ziet u welke afspraken u hebt in het UMC Utrecht, welke medicijnen u gebruikt en wat de onderzoeksresultaten zijn. Ook kunt u via Mijn UMC Utrecht een bericht sturen naar uw zorgverlener. U krijgt dan binnen drie tot vijf werkdagen antwoord.

U kunt inloggen op onze website met uw DigiD met smsfunctie: www.umcutrecht.nl/mijnumcutrecht. Op deze webpagina vindt u meer uitleg over inloggen en het patiëntportaal.

Betrouwbare websites

• www.voedingscentrum.nl Voor adviezen over onder andere gezond eten, veilig eten, bewaren van voedsel, hepatitis E infectie, gezond gewicht, bewegen en sporten.
• www.umcutrecht.nl/longtransplantatie Hier vindt u informatie over longtransplantaties.

Contact uitklapper, klik om te openen

Het secretariaat diëtetiek is op maandag t/m vrijdag van 8.00 - 12.15 uur en van 13.00 - 16.30 uur bereikbaar. Buiten de genoemde tijden kunt u een bericht inspreken op het antwoordapparaat of een mail sturen. Als u niet op de afgesproken tijd kunt komen, geef dit dan zo vroeg mogelijk aan ons door. Het secretariaat maakt dan een nieuwe afspraak met u. Het e-mailadres kan alleen gebruikt worden voor algemene vragen. In de e-mail mogen geen persoonlijke of medische gegevens staan, omdat e-mailen niet volledig privacy-veilig is.