Wat kunt u doen bij (risico op) ondervoeding bij kanker?

U ontvangt deze informatie omdat u (risico op) ondervoeding hebt. Dit komt doordat uw gewone voeding niet meer voldoende is of omdat u minder eet. U hebt daardoor waarschijnlijk gewichtsverlies.

Wat is ondervoeding? uitklapper, klik om te openen

Bij ondervoeding heeft uw lichaam een tekort aan voedingstoffen, vooral energie en eiwit.

Het lichaam gaat zijn reservevoorraden gebruiken. Bij gezondheid is dat vooral vetweefsel maar bij ziekte is dat vooral spierweefsel. Het gewicht daalt en conditie en weerstand verminderen. Spieren zitten overal. In armen, benen, hart, longen, maag en darmen. Die zijn allemaal nodig om het lichaam goed te laten werken. Om de behandeling van kanker beter te doorstaan, is het belangrijk dat uw gewicht niet verder daalt.

Bij ondervoeding hebt u:

• Minder spierkracht en bent u sneller moe
• Een verminderde werking van hart, hersenen, lever en nieren
• Een minder goede afweer
• Meer kans op complicaties
• Meer kans dat u de behandeling met chemotherapie of radiotherapie minder goed doorstaat
• Meer tijd nodig om te herstellen na ziekte of behandeling

Ondervoeding komt vaak voor bij mensen met kanker. De ziekte zelf kan een slechte eetlust veroorzaken of problemen geven bij het ‘transport’ van voedsel door de slokdarm, maag of darmen. De behandeling van kanker kan ook klachten veroorzaken die het eten moeilijker maken zoals misselijkheid, pijnlijke of droge mond, smaakverandering of diarree.

Ondervoeding kan ook ontstaan als iemand overgewicht heeft.

Risico op ondervoeding

Bij ondervoeding komt vaak gewichtsverlies voor. U hebt risico op ondervoeding indien:

• U binnen een 1 maand 5% onbedoeld bent afgevallen. Bij een gewicht van 80 kg is dit bijvoorbeeld 4 kg, bij een gewicht van 60 kg is dat 3 kg. Dit geldt ook bij overgewicht.
• U de afgelopen 6 maanden 10% onbedoeld bent afgevallen. Bij een gewicht van 80 kg is dit bijvoorbeeld 8 kg, bij een gewicht van 60 kg is dat 6 kg. Dit geldt ook bij overgewicht.
• Uw gewicht altijd al laag is. U hebt weinig reserves en een klein gewichtsverlies kan al nadelige gevolgen hebben.

Waarom is energie- en eiwitrijke voeding bij kanker belangrijk? uitklapper, klik om te openen

Uw voeding levert energie in de vorm van calorieën. Energie is de brandstof die nodig is om het lichaam goed te laten functioneren. U kunt dingen doen, zoals lopen, fietsen en huishoudelijke werkzaamheden. Naast calorieën is ook eiwit belangrijk. Eiwit is nodig voor het onderhoud en het herstel van het lichaamsweefsel zoals hart, hersenen, lever, nieren, bloed, huid en spierweefsel. Bij ziekte en behandeling heeft het lichaam vaak extra energie en bijna 2x zoveel eiwit nodig om te herstellen en goed te kunnen functioneren.

Uw energie- en eiwitbehoefte is verhoogd bij:

• Recent onbedoeld gewichtsverlies
• Behandeling met chemotherapie, radiotherapie, chemoradiatie of een operatie
• Verliezen van voedingsstoffen zoals bij ernstige diarree
• Bijkomende complicaties als koorts

Waarom is bewegen belangrijk? uitklapper, klik om te openen

Ook bewegen is belangrijk bij het voorkomen en behandelen van ondervoeding. Regelmatig bewegen voorkomt spierafbraak en helpt bij het (weer) opbouwen van spieren. Bewegen zorgt voor een betere opname van eiwit in de spieren. Daarom is het goed om, nadat u in beweging bent geweest, een eiwitrijk product te nemen. Ook in uw slaap is er spieraanmaak. Daarom is het goed om voor het slapen gaan een eiwitrijk product te nemen. Overleg met uw (huis)arts of fysiotherapeut welke beweging of oefeningen bij u passen.

Hoe maakt u voeding energie- en eiwitrijker? uitklapper, klik om te openen

Ondervoeding kan voorkomen of behandeld worden door vaker te eten en uw voeding energie- en eiwitrijker te maken.

U kunt de voeding als volgt energierijker maken:

• Eet drie maaltijden per dag en meerdere tussendoortjes
• Eet op vaste tijden en sla geen maaltijd over
• Kies voor volle producten
• Voeg een scheutje ongeklopte slagroom toe aan koffie, chocolademelk, pap, vla en yoghurt of aan soep, aardappelpuree of rijst- en pastasaus
• Smeer uw brood royaal met boter of dieetmargarine
• Neem dubbel beleg

U kunt de voeding als volgt eiwitrijker maken:

• Gebruik eiwitrijke producten, op elk eetmoment
• Neem voor het slapen gaan ook een eiwitrijk tussendoortje
• Drinken gaat soms makkelijker dan eten; probeer daarom bij elk eetmoment een melkproduct of een met eiwit verrijkt melkproduct te nemen

Wat zijn eiwitrijke producten?

• Vlees, kip, vis, vegetarische burgers, -balletjes en -roerbakstukjes, tofu, tempee en quorn
• Kaas en eieren
• Melk, fruitmelk, chocolademelk, sojadrink
• (Soja)yoghurt, Griekse- of Turkse yoghurt, drinkyoghurt, karnemelk, kwark, skyr drink, skyr yoghurt, kefir
• (Soja)vla, (havermout-, griesmeel-, rijste-)pap, (room)toetjes
• Peulvruchten, zoals bruine bonen, sojabonen, kikkererwten en linzen
• Noten, pinda's zaden en pitten
• Eiwitverrijkte producten: bijvoorbeeld melk, kwark, sojadesserts/-drinks, (drink)yoghurt en repen is extra eiwit toegevoegd; deze producten zijn te herkennen aan de term “rijk aan eiwit” of “high proteïn”

Wat zijn eiwitrijke tussendoortjes?

• Beschuit, knäckebröd, crackers met eiwitrijk beleg als (smeer)kaas, vleeswaren, (smeer)worst, (vegetarische)paté, ei(salade), vis(salade), pindakaas, notenpasta, hoemoes
• (Soja)melkproducten, chocolademelk, kwark, kant-en-klare toetjes
• Milkshake van (soja)melk en fruit of siroop
• Blokje kaas, stukje worst, plakje vleeswaren, huzarensalade, kaasbroodje, saucijzenbroodje, worstenbroodje, kaassouffle, kroket, toast met brie of andere buitenlandse kaas
• Noten, pinda’s, zaden en pitten
• Vis zoals haring, makreel, paling, kibbeling en lekkerbekje
• Gevulde koek, amandelbroodje

Wat kunt u doen bij voedingsproblemen? uitklapper, klik om te openen

De behandeling met chemotherapie, radiotherapie en/of een operatie kan (tijdelijk) klachten veroorzaken zoals een slechte eetlust, smaak- en reukveranderingen, droge mond, pijnlijke mond of keel, misselijkheid en diarree. Het lukt niet altijd om voldoende energie en eiwit binnen te krijgen. Door het eten van energie- en eiwitrijke voedingsmiddelen kan dit makkelijker worden. Energierijke voedingsmiddelen zoals koek, gebak, kroket en slaatjes bevatten meer vet en/of suiker. Deze zijn voor u nu niet ongezond, ze zorgen ervoor dat u meer energie en eiwit binnenkrijgt. 

Slechte eetlust en snel een vol gevoel

Door kanker verandert de stofwisseling. Dit kan de oorzaak zijn van een slechte eetlust en een vol gevoel na het eten. Vaak verdwijnt de lekkere trek. Wanneer uw eetlust slecht is en minder eet kunt u afvallen. Probeer daarom toch te eten.

• Probeer als brood niet lukt beschuit, knäckebröd, croissants, krentenbrood, suikerbrood, harde of zachte bolletjes, tosti, geroosterd brood, poffertjes of pannenkoeken.
• Soms gaan vloeibare voedingsmiddelen makkelijker dan vaste voeding. Pap, vla, yoghurt of drinkontbijt zijn goede alternatieven als vaste voeding niet lukt.
• Neem muesli, cruesli of cornflakes met yoghurt, kwark of melk.
• Als het eten van vlees, vis of kip niet lukt, kunt u dit vervangen door bijvoorbeeld (roer)ei, omelet, kaasplak, ragout, tahoe of een vegetarische vleesvervanger.
• Probeer een (maaltijd) salade als warm eten u tegen staat. Doe er dan mayonaise of olie doorheen en voeg royaal kaas (feta, geitenkaas, brie, mozzarella) of koud vlees (spekjes, ham, kip), gerookte zalm, makreel of garnalen of noten toe.
• Neem een broodmaaltijd in plaats van een warme maaltijd als warm eten u tegen staat.
• Probeer verse vruchtensappen of smoothies of drinkontbijt.
• Varieer in de keuze van gerechten.
• Neemt u rustig de tijd om te eten en te drinken.
• Extra aandacht en zorg zijn prettig, maar opdringen en grote porties kunnen soms averechts werken.
• Heldere soep en bouillon kunnen de eetlust opwekken, maar leveren weinig calorieën.
• Een maaltijdsoep (bijvoorbeeld erwten-, bruine bonen- en minestronesoep) of noedelsoep is een goede vervanger van de maaltijd.
• Neem bij een vol gevoel het toetje een uur later.

Smaak- en reukveranderingen

De behandeling met chemotherapie, radiotherapie en/of een operatie hebben vaak een negatieve invloed op uw smaak en reuk. Uw smaak kan minder worden, helemaal verdwijnen of sterk veranderen. U kunt last hebben van een ‘vieze smaak’ die alles overheerst. Probeer ondanks smaak- en reukveranderingen toch te eten. Kauwen heeft soms een gunstige invloed op de smaak. De mate waarin herstel van smaak en reuk plaatsvindt en de tijd die daarvoor nodig is, wisselt per persoon. 

• Soms gaan koude gerechten beter dan warme gerechten, deze hebben een minder sterke geur. Neem dan bijvoorbeeld een paar plakjes vleeswaren in plaats van warm vlees of neem een (maaltijd) salade.
• Zorg voor afwisseling. Het is goed om verschillende gerechten te blijven proberen, ook de voor u ongewone producten. De smaakvoorkeuren variëren soms van dag tot dag en per moment. Dat geldt ook voor uw reuk. Wat de ene keer geen succes is, valt de andere keer wel in de smaak en omgekeerd.
• Een vieze smaak kan veroorzaakt worden door te weinig drinken; drink minstens 1,5 liter per dag. Alle soorten vocht tellen mee zoals: sap, limonade, appelmoes, vla, yoghurt, bouillon, koffie, thee en water.
• Gebruik bij een vieze smaak in de mond pepermunt, kauwgom of zuurtjes. Bij een heftige metaalsmaak kan kunststof bestek helpen om deze klacht niet te verergeren.
• Probeer bij vermindering van de smaak uitgesproken smaken. Gebruik bijvoorbeeld extra zout, suiker, kruiden, specerijen en smaakmakers, zoals mosterd, ketchup, mayonaise, maggi, gember, augurkjes of zilveruitjes, sambal, chilisaus, cocktailsaus, barbecuesaus, jus of andere sauzen. Voeg limoen, citroen of munt toe aan zoete dranken of een milkshake.
• Wissel de smaken zout, zuur en zoet af om te ontdekken welke smaak het beste bevalt.

Droge mond

Een droge mond wordt veroorzaakt door een tekort aan speeksel. Een droge mond komt voor bij bestraling in het hoofd-halsgebied, sommige soorten chemotherapie, uitdroging, niet eten en drinken, bijwerking van medicijnen en roken.

Bij een droge mond blijft het eten in uw mond ‘plakken’.

• Drink tijdens het eten.
• Friszure producten stimuleren de aanmaak van dun speeksel. Bijvoorbeeld ananas, augurk, komkommer, zilveruitjes, appel, tomaat, citroen of sinaasappel. Bij slijmvliesbeschadigingen in de mond zijn zure voedingsmiddelen vaak te pijnlijk.
• Gebruik op het brood smeuïg beleg zoals salades, spread, ragout, roerei, smeerkaas, paté, avocado, hoemoes, jam, honing.
• Neem pap, vla, yoghurt, kwark en drinkontbijt in plaats van brood.
• Doop (geroosterd) brood in de soep.
• Gebruik maaltijdsoepen zoals erwtensoep, bruine bonensoep en minestrone soep. Deze vervangen een maaltijd.
• Gebruik bij de warme maaltijd royaal jus en saus, mayonaise of appelmoes.
• Probeer smeuïge gerechten zoals aardappelpuree, stamppotten, pasta’s of ovengerechten met veel saus.
• Blijf zolang mogelijk vaste voeding gebruiken, want kauwen heeft een gunstige invloed op de speekselproductie.
• Zuigen op waterijs, een snoepje of pepermunt kan helpen om meer speeksel aan te maken.

Pijnlijke mond of keel

Behandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie beschadigen vaak de slijmvliezen in de mond en keel. Daardoor ontstaan sneller ontstekingen. Dat maakt de mond en keel gevoelig en pijnlijk waardoor eten en drinken lastig is.

• Vermijd voedingsmiddelen die pijnlijk zijn. Bijvoorbeeld erg zure, erg zoute en scherp gekruide voedingsmiddelen, citrusfruit, koolzuurhoudende dranken, vruchtensappen, alcoholische dranken en sportdranken. Fruit en vruchtensap verzachten door toevoeging van room of een melkproduct, bijvoorbeeld vla met fruit of een milkshake van ijs met vruchtensap.
• Vermijd harde voedingsmiddelen die de slijmvliezen kunnen beschadigen zoals noten, hard fruit, crackers, rauwkost, korstjes, hardgebakken gerechten.
• Probeer koude dranken en ijs, dit heeft een verdovend effect.
• Laat warme dranken en warm eten afkoelen tot kamertemperatuur.
• Probeer smeuïge gerechten zoals aardappelpuree, stamppotten, pasta’s of ovengerechten met veel saus.
• Gebruik bij de warme maaltijd royaal jus en saus, mayonaise of appelmoes.
• Gebruik op het brood smeuïg beleg zoals salades, spread, ragout, roerei, smeerkaas, paté, avocado, hoemoes, jam, honing.
• Gebruik vaker pap, vla, yoghurt, kwark, toetjes, drinkontbijt.

Misselijkheid

De behandeling zoals chemotherapie, bestraling en/of een operatie kan misselijkheid veroorzaken, net als bepaalde medicijnen. Voeding is niet de oorzaak van misselijkheid. Niet eten helpt niet tegen de misselijkheid. Misselijkheid kan er wel voor zorgen dat u minder gaat eten. Om er toch voor te zorgen dat u voldoende voeding binnen krijgt, kunt u het volgende proberen:

• Een tekort aan vocht verergert de misselijkheid, probeer voldoende (1,5 liter) te drinken.
• Een lege maag kan de misselijkheid verergeren. Probeer dit te vermijden door regelmatig iets te eten.
• Een toastje of beschuit eten voor het opstaan kan de misselijkheid verminderen.
• Soms helpt het drinken van koolzuurhoudende dranken.
• Voorkom of vermijd etensgeuren, zorg voor frisse lucht.
• Ga rechtop zitten tijdens de maaltijd en ga niet meteen na de maaltijd weer liggen. Blijf tot een half uur na de maaltijd rechtop zitten. De maaltijd kan zo beter zakken en misselijkheid beperken.
• Overleg met de arts of medicijnen tegen de misselijkheid u kunnen helpen.

Diarree

Diarree kan een gevolg zijn van de chemotherapie, de bestraling, van medicijnen of door een operatie. Bij diarree nemen uw darmen de voeding niet goed op en kunnen er in uw lichaam tekorten aan bepaalde voedingsstoffen ontstaan. De oorzaak van de diarree is de behandeling en niet uw voeding. 

Het helpt niet om bij diarree een zogenaamde ‘stoppende’ voeding te gebruiken, zoals wit brood, beschuit, rijst, banaan en slappe thee. Deze voeding bevat onvoldoende voedingsstoffen waardoor u zich slapper gaat voelen. Wat kunt u wel doen? 

• Drink dagelijks 1,5-2 liter vocht omdat u met de diarree veel vocht verliest.
• Met diarree gaat veel zout verloren en dat moet worden aangevuld. Neem regelmatig soep of bouillon, hartig beleg zoals vleeswaren en kaas, zoutjes, chips.

Er zijn voedingsmiddelen die de darmen extra kunnen prikkelen. Laat deze voedingsmiddelen weg als u daar last van hebt. Voedingsmiddelen die extra kunnen prikkelen zijn:

• Ui, prei, koolsoorten en knoflook
• Peulvruchten zoals witte- en bruine bonen, kapucijners en linzen
• Grof volkoren producten met hele korrels
• Citrusfruit zoals sinaasappel, citroen, grapefruit en sap hiervan
• Pruimen en gedroogde vruchten
• Noten en pinda’s
• Koolzuurhoudende dranken en bier
• Scherpe kruiden en specerijen
• Sterke koffie
• IJskoude dranken
• Gefrituurde gerechten

Recepten voor energie- en eiwitrijke dranken en soep uitklapper, klik om te openen

Algemeen: eiwitpoeder

U kunt extra eiwit aan voeding toevoegen door eiwitpoeder te gebruiken. Er zijn veel verschillende soorten eiwitpoeder. Eiwitpoeders van wei- eiwit erwten-eiwit of soja-eiwit zijn te koop in de (natuur)supermarkt, drogist of online te bestellen.

Let bij het aanschaffen op dat het een eiwitpercentage van 80-90% heeft. De poeders kunt u toevoegen aan uw voeding. Roer het eiwitpoeder los met een paar eetlepels vocht alvorens het toe te voegen.

Hieronder staan recepten voor energie- en eiwitrijke dranken en soep. De recepten zijn voor ongeveer een halve liter; dit zijn drie glazen. U kunt de dranken en soep maximaal twee dagen in de koelkast bewaren of u kunt het invriezen. U kunt de recepten ook zonder eiwitpoeder bereiden, dan bevat het wel minder eiwit.

Milkshake

• 300 ml vla naar keuze 
• 200 ml roomijs naar keuze
• 50 gram eiwitpoeder
• Eventueel scheutje limonadesiroop

Alle ingrediënten mixen.

Goede combinaties zijn:

• Blanke vla + chocolade-ijs
• Aardbeienvla + vanille-ijs
• Hopjesvla + vanille-ijs
• Citroenvla + aardbeienijs Vanillevla + roomijs
• Vanillevla + roomijs

Vruchtenmoes

• 1 Literblik vruchten op siroop of 5 à 6 porties geschild vers fruit
• 50 gram eiwitpoeder
• Eventueel appelsap, sinaasappelsap of citroensap

De blikvruchten laten uitlekken (siroop bewaren). Fruit met de staafmixer fijn mixen. Daarna het eiwitpoeder toevoegen. Eventueel verdunnen met het uitgelekte siroop of appelsap.

Smakelijke en goed te verwerken fruitsoorten zijn: banaan, appel, peer, perziken (ook uit blik), abrikozen (ook uit blik), mango, nectarine en meloen. Kiwi en aardbeien zijn smakelijk, maar hebben na het mixen nog kleine pitjes. 

• Voeg voor het afzwakken van de zure, scherpe smaak een scheutje ongeklopte (slag)room of vla toe
• Neem voor een frisse smaak in plaats van siroop of appelsap, sinaasappelsap of citroensap

Kwarksmoothie

• 100 ml fijn gemixt vers fruit of vruchtenmoes
• 300 ml (room)kwark of vruchtenkwark of skyr yoghurt
• 100 ml karnemelk
• Een scheut (slag)room, ongeklopt
• 50 gram eiwitpoeder
• Eventueel een scheutje limonadesiroop

Alle ingrediënten mixen. 

Yoghurtsmoothie

• 100 ml fijn gemixt vers fruit of vruchtenmoes
• 300 ml volle yoghurt
• Een scheut (slag)room, ongeklopt
• 50 gram eiwitpoeder
• Desgewenst scheutje limonadesiroop

Alle ingrediënten mixen. 

Groentesmoothie

• 400 gram gekookte groente, (verse of diepvries) zoals wortelen, bieten, broccoli, bloemkool, courgette of rauwe groente zoals komkommer of tomaat ( zonder schil en pitten)
• 100 ml zure room (sour cream) of kookroom of Room Culinair®
• 50 gram eiwitpoeder

De groente mixen of pureren en op smaak brengen met zout en peper of bouillonpoeder. Bouillon toevoegen om op gewenste dikte te krijgen. 

Tomatendrank

• 400 ml tomatensap
• 100 ml zure room (sour cream) of crème fraîche
• 60 gram eiwitpoeder

Alle ingrediënten door elkaar roeren. 

Mengen en op smaak brengen met zout en peper of bouillonpoeder. Gebruik bij het warm drinken crème fraîche in plaats van zure room.

Soep

• 400 ml soep (zelfgemaakt of kant-en-klaar) bijvoorbeeld champignonsoep, kerriesoep, maissoep, mosterdsoep, gebonden aspergesoep, tomatensoep, courgettesoep, komkommersoep, enz.
• 100 ml ongeklopte slagroom of crème fraîche
• 50 gram eiwitpoeder

Alle ingrediënten door elkaar roeren.

U kunt ook uw (favoriete) eigen recepten verrijken met eiwitpoeder.

Dieetproducten uitklapper, klik om te openen

Als deze adviezen onvoldoende zijn om uw gewenste gewicht te bereiken of te behouden, adviseert de diëtist vaak aanvullende energie- en/of eiwitrijke dieetproducten.  

Er is een groot assortiment dieetproducten verkrijgbaar, zoals energierijke- en eiwitrijke drinkvoeding. De diëtist of arts vraagt een machtiging aan voor de vergoeding door uw zorgverzekeraar.

Gewicht uitklapper, klik om te openen

Gewichtscontrole is een goede manier om te zien of u voldoende energie uit uw voeding haalt.

• Eén- of tweemaal per week wegen is genoeg.
• Weeg bij voorkeur op hetzelfde tijdstip en op dezelfde weegschaal, zonder schoenen, jas en andere zware kleding.
• Noteer uw gewicht.
• Wanneer uw gewicht gelijk blijft of stijgt, is de hoeveelheid gebruikte voeding voldoende.
• Daalt uw gewicht? De hoeveelheid voeding is dan (nog) niet voldoende.
• Houdt u vocht vast? Dan is uw gewicht geen betrouwbare maat. Overleg met uw arts of diëtist. 

Hoe lang moet u een energie- en eiwitrijke voeding gebruiken? uitklapper, klik om te openen

Hebt u een normale eetlust, een gewenst gewicht en gaat het eten weer beter? Dan kunt u weer eten en drinken zoals u gewend was. 

Zijn er voedingsstoffen, voedingsmiddelen en voedingssupplementen bij kanker die u moet vermijden of extra moet gebruiken? uitklapper, klik om te openen

Vitaminen en mineralen

Bij kanker is er geen hogere behoefte aan vitaminen en mineralen dan wanneer u niet ziek bent. Het kan wel mogelijk zijn dat u door uw ziekte of de behandeling een verminderde voedingsinname heeft. Bij onderstaande hoeveelheden per dag bevat uw voeding voldoende vitaminen en mineralen.

• 3 x een melkproduct
• een stukje (100g) vlees, vis, 2 eieren of een vegetarische vleesvervanging
• 4 x beleg met kaas of vleeswaren
• 4 x een graanproduct (beschuit, boterham, cracker, muesli, cornflakes)
• 3 opscheplepels groente
• 3 stuks/opscheplepels aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten
• 2 porties fruit 
• 30 gram boter, margarine of olie

Indien u langer dan een week minder eet dan de bovenstaande hoeveelheden neem dan een multivitaminepreparaat (bijvoorbeeld Davitamon Compleet Weerstand®, Compleet zuigtablet® of kauwvitamines®, Dagravit 30 Totaal® of Supradyn Complex energy® of huismerken van bijvoorbeeld een drogisterij-keten of supermarkt). Houdt u zich aan het doseringsadvies op de verpakking en gebruik niet meer dan 100% van de ADH (Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid, dit staat op de verpakking). Wanneer u al drink- of sondevoeding gebruikt is een multivitaminepreparaat meestal niet nodig, overleg hierover met uw diëtist of arts.

Als u een voedingssupplement gebruikt, meldt dit dan altijd aan de arts.

Vis en visolie tijdens chemotherapie

Producten met visolie lijken de werking van sommige soorten chemotherapie tegen te gaan. Gebruik alleen vanaf 24 uur voor en tot 24 uur na het moment dat u de chemotherapie toegediend krijgt, geen visoliesupplementen. Indien u twijfelt overleg dan met uw arts, verpleegkundige of diëtist.

Suiker

Er wordt wel eens gezegd dat suiker de tumor laat groeien. Een tumor gebruikt voedingsstoffen, zoals alle lichaamsweefsels. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs dat suiker in de voeding bijdraagt aan extra groei van de tumor. Bij ziekte kan suiker juist een belangrijke energiebron zijn. Uw lichaam maakt overigens ook zelf suiker (glucose) aan in de lever.

Waar vindt u meer informatie en recepten? uitklapper, klik om te openen

De folder ‘Eet u voldoende eiwit?’ bevat een lijst met eiwitrijke voedingsmiddelen en de hoeveelheid eiwit. Vraag deze aan uw diëtist of download de folder op https://www.umcutrecht.nl/voedingsadviezen-risico-ondervoeding Hier vindt u ook de animatiefilm “Goed gevoed uw behandeling tegemoet!”.

Relevante websites uitklapper, klik om te openen

https://www.voedingenkankerinfo.nl 

De website Voeding & kanker Info is een programma van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds in samenwerking van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), de Wageningen Universiteit en de Landelijke Werkgroep Diëtisten Oncologie (LWDO).

Op deze website vindt u;

• betrouwbare en wetenschappelijk onderbouwde informatie
• antwoorden op allerlei vragen over kanker en voeding
• recepten

https://www.oncologiedietisten.nl

Op deze site vindt u onder de knop “patiënten“;

• waarom/waar vind ik een oncologie diëtist
• ervaring patiënten

https://www.umcutrecht.nl/beweging

Hier vindt u een animatiefilm en adviezen om meer te bewegen. Deze oefeningen kunt u ook thuis doen.

Contact uitklapper, klik om te openen

Het secretariaat diëtetiek is op maandag t/m vrijdag van 8.00 - 12.15 uur en van 13.00 - 16.30 uur bereikbaar. Buiten de genoemde tijden kunt u een bericht inspreken op het antwoordapparaat of een mail sturen. Als u niet op de afgesproken tijd kunt komen, geef dit dan zo vroeg mogelijk aan ons door. Het secretariaat maakt dan een nieuwe afspraak met u. Het e-mailadres kan alleen gebruikt worden voor algemene vragen. In de e-mail mogen geen persoonlijke of medische gegevens staan, omdat e-mailen niet volledig privacy-veilig is.