Delier (verwardheid)

In deze folder gaan we in op wat een delier is, hoe we dit behandelen en wat u zelf kunt doen.

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Iemand met een delier is plotseling heel erg in de war. Meestal heeft diegene dat zelf niet in de gaten. Een delier lijkt op ijlen, wat kinderen soms doen als ze koorts hebben. Symptomen zijn:

• Verwardheid: iemand met een delier kan de werkelijkheid anders ervaren. Hij ziet of hoort dingen die er niet zijn (hallucinaties), bijvoorbeeld beestjes of stemmen/geluiden. Ook kan iemand denkbeelden hebben die niet kloppen (waanideeën). Dit kan beangstigend zijn. Daardoor kunnen mensen waakzaam, achterdochtig of soms agressief zijn.

• Wisselend bewustzijn: iemand met een delier is afwisselend helder en suf. Soms kan iemand bijvoorbeeld midden in een gesprek in slaap vallen.

• Desoriëntatie: iemand met een delier weet vaak niet zo goed waar hij is en welke dag het is.

• Vergeetachtigheid: mensen met een delier zijn vergeetachtig. Dingen die net of kort geleden zijn gebeurd, worden vaak vergeten.

• Plotseling ontstaan: een delier ontstaat vrij plotseling, vaak binnen enkele uren tot dagen.

• Wisseling over de dag: ’s avonds en ’s nachts zijn de verschijnselen vaak erger.

• Wisselende onrust: waarbij iemand heel beweeglijk kan zijn, of kan plukken aan lijnen zoals het infuus, de zuurstofslang of neussonde. Of iemand wil uit bed stappen, terwijl dit niet gaat. Bijvoorbeeld omdat hij daar te ziek voor is.

Delier is iets anders dan dementie

Een delier ontstaat snel, binnen uren of dagen. Dementie ontwikkelt zich langzaam, over maanden of jaren. Mensen met een delier zijn afwisselend helder en suf. Mensen met dementie zijn niet suf. De verschijnselen van een delier wisselen over de dag, die van dementie niet. Delier en dementie komt wel vaak samen voor, omdat mensen met dementie gevoeliger zijn voor het ontstaan van een delier.

Een delier hoeft niet altijd te wijzen op een ernstige ziekte:

• Jonge kinderen raken al verward bij hoge koorts door een eenvoudige virusinfectie.

• Oude mensen, zeker mensen met tekenen van (beginnende) dementie, kunnen soms al door een overvolle blaas verward raken.

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Een delier ontstaat als het de hersenen niet meer lukt om alle prikkels, die van binnen en buiten het lichaam de hersenen binnenkomen, samen te voegen tot één verhaal. Ze kunnen niet meer van alle informatie een logisch beeld van de werkelijkheid maken.

Een delier ontstaat door lichamelijke ontregelingen. Deze lichamelijke ontregelingen kunnen veroorzaakt worden door een operatie, door een ontsteking, door ziekten aan het hart of de longen, door stoornissen in de stofwisseling, door bepaalde medicijnen enzovoorts. Een delier verdwijnt als de lichamelijke ontregeling over is.

Wat is het beloop van een delier?

Hoe een delier verloopt hangt af van de oorzaak ervan, en dan vooral van de oorzaken die het delier uitlokken. Zijn dat tijdelijke oorzaken, dan gaat het delier ook voorbij. Dat is meestal het geval. Als het delier is uitgelokt door een hersenbeschadiging, dan kan het langer duren voordat het delier over is.

Welke patiënten hebben een verhoogd risico op een delier?

Een delier kan op elke leeftijd voorkomen, maar niet iedereen heeft er evenveel kans op. Mensen hebben een verhoogd risico als zij:

• al eerder een delier hebben gehad;

• geheugenproblemen hebben;

• een hersenbeschadiging hebben (bijvoorbeeld door eerdere hersenbloedingen);

• 24 uur voor opname hulp nodig hadden met wassen en aankleden;

• minder goed kunnen horen en zien;

• op leeftijd zijn;

• regelmatig veel alcohol gebruiken.

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Behandeling van een delier bestaat uit drie onderdelen:

1. Behandeling van de uitlokkende factoren

De lichamelijke verstoringen die het delier veroorzaken, moeten we behandelen. Bijvoorbeeld infecties kunnen we behandelen, of de medicijnen die iemand krijgt worden aangepast.

2. Ondersteunende maatregelen

Het is fijn voor iemand met een delier als hij zich kan oriënteren op bijvoorbeeld de klok en een kalender. Bezoek, vertrouwde voorwerpen en foto’s helpt iemand om te realiseren wie hij is. Als iemand een bril of een gehoorapparaat heeft, is het belangrijk dat deze worden gebruikt. Daarnaast is het belangrijk om steeds weer uit te leggen waar iemand is, waarom en wie de mensen in de kamer zijn (bijvoorbeeld bezoek, verpleegkundige). Soms moeten we beschermende maatregelen nemen, bijvoorbeeld als iemand erg onrustig is en zichzelf schade toebrengt. Voor de verschijnselen van het delier, zoals onrust, angst, hallucinaties of waanideeën, dienen we soms medicijnen ter verlichting toe. Welke medicijnen en in welke dosering hangt af van de ernst van de verschijnselen.

3. Begeleiding voor naasten

Het is belangrijk dat familie en naasten duidelijke uitleg krijgen over wat er aan de hand is en advies krijgen over wat ze kunnen doen. Want mensen met een delier worden rustiger als hun omgeving ze ook rustig behandelt. Ze moeten niet te veel, maar ook niet te weinig prikkels van buitenaf krijgen. Probeer als naaste geruststellend en rustig aanwezig te zijn, bijvoorbeeld door het vasthouden van de hand van uw naaste. Ga niet in tegen de waanvoorstellingen van uw naaste, maar probeer te praten over vertrouwde personen en/of echte gebeurtenissen.

Wat kunt u zelf doen bij een opname in het ziekenhuis?

U kunt samen met uw naasten ook veel doen om een delier te voorkomen of te behandelen:

• Meld het als u eerder een delier heeft gehad.

• Vertel of u geheugenproblemen heeft.

• Vertel ons over alcoholgebruik, nicotinegebruik en medicatie.

• Als u een bril/contactlenzen heeft of een gehoorapparaat, gebruik deze dan ook in het ziekenhuis.

• Breng enkele vertrouwde zaken van thuis mee, zoals een foto met vertrouwde familieleden of huisdieren, een eigen dekbed, deken of kussen, favoriet tijdschrift of boek.

• Blijf indien mogelijk bewegen en kom het bed uit. Het is belangrijk dat u overdag actief bent, zodat u ’s nachts goed slaapt.

• Draag overdag uw kleding.

• Laat de gordijnen overdag open en doe deze dicht als u gaat slapen.

• Voor uw naaste geldt: meld veranderingen in de gedachtegang of het gedrag van uw naaste bij de verpleging.

• Spreek duidelijk af wie van u familie/naasten aanspreekpunt is voor u (wie kunnen wij bellen als u verward dreigt te worden).

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen

De polikliniek is op werkdagen bereikbaar van 08.00 - 17.00 uur.