Evenwichtsklachten

Duizeligheid is de term die we gebruiken voor evenwichtsklachten. Duizeligheid geeft u een gevoel van draaierigheid, licht in het hoofd of bewegingsonzekerheid. Duizeligheid of evenwichtsklachten zijn sterk leeftijdsafhankelijk. Met name bij mensen ouder dan 65 jaar komen ze veel voor. Evenwichtsklachten kunnen veel onzekerheid geven en erg beperkend zijn in het dagelijks leven.

Mijn patiënt doorverwijzen

Symptomen uitklapper, klik om te openen

Vooral een acute aandoening van een van de evenwichtsorganen gaat gepaard met heftige draaiduizeligheid inclusief misselijkheid en braken. Vaak ziet u daarbij de omgeving draaien. De klachten kunnen minuten tot uren duren, waarna spontaan herstel optreedt. Bij de ziekte van Ménière, spontane aanvallen van draaiduizeligheid (recurrent vestibulopathy), hyperventilatiesyndroom en migraine treden bij herhaling duizeligheidsaanvallen op. Als na een acute aanval van draaiduizeligheid schade is ontstaan aan het evenwichtsorgaan, kunt u na de acute fase nog lange tijd last houden van een gevoel van onbalans en valneigingen (bijvoorbeeld bij snelle bewegingen).

Naast klachten van het evenwichtsorgaan kunt u ook last hebben van verminderd gehoor of oorsuizen. Dit komt omdat het evenwichtsorgaan dicht bij het gehoororgaan (slakkenhuis) ligt.

Vormen van duizeligheid

Bewegingsonzekerheid

Een onvast gevoel in de benen bij bewegen. Bij zitten of liggen treedt dit gevoel niet op. Hierbij spelen vaak meerdere factoren een rol zoals slecht zien, zwakte of bijwerkingen van medicijnen.

De KNO-arts is met name deskundig op het gebied van de werking van de evenwichtsorganen en houdt zich dus vooral bezig met draaiduzieligheid.

We onderscheiden drie vormen van duizeligheid:

Draaiduizeligheid

U hebt het gevoel dat de wereld om u heen draait of het idee dat u zelf rondtolt. U kunt daarbij last hebben van angst, transpireren, misselijkheid en braken. Of klachten hebben zoals minder horen, oorsuizen of hoofdpijn. In dat geval ligt de afwijking vaak in de evenwichtsorganen.

Een licht gevoel in het hoofd

Een gevoel van flauwvallen kan meerdere oorzaken hebben zoals spanningen, vermoeidheid, bloedarmoede, een lage bloeddruk of bloedsuikerspiegel of bepaalde medicijnen.

Informatieverwerking

Normaal gesproken krijgt u voortdurend informatie binnen over de ruimte om u heen en over de positie die uw lichaam in die ruimte inneemt. Die informatie komt uit de volgende deelsystemen:

• Het evenwichtsorgaan: dit orgaan bestaat uit vijf deelorganen die informatie sturen naar uw hersenen. Het evenwichtsorgaan is een van de gevoeligste organen van de mens.
• De ogen: als u uw ogen sluit is lopen of stilstaan moeilijker.
• Het gevoel in de spieren en pezen: signalen uit uw benen en uw nek geven informatie over de stand van uw lichaam en de stand van uw hoofd ten opzichte van uw lichaam.

Al deze informatie wordt verwerkt in uw brein. Van daaruit gaan prikkels naar uw spieren, zodat u uw houding kunt aanpassen en uw evenwicht bewaart. Er gaan ook signalen naar de grote hersenen (bewustzijn). Als daar verkeerde of nog niet bekende signalen binnenkomen, ontstaat het gevoel van (draai)duizeligheid.

Uw lichaam

Het evenwichtsorgaan (een aan elke kant) bevindt zich in uw hoofd. Het bestaat uit drie halfcirkelvormige kanalen die loodrecht op elkaar staan en zo precies weten hoe uw hoofd beweegt. Ook heeft het evenwichtsorgaan twee otolietorganen die horizontale en verticale bewegingen kunnen waarnemen en de plaats van uw hoofd ten opzichte van de zwaartekracht. 

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Er zijn vele verschillende vormen van duizeligheid die gerelateerd zijn aan afwijkingen in  het evenwichtsorgaan door verschillende oorzaken:

• Benigne paroxysmale positieduizeligheid (BPPD) is een draaiduizeligheid die seconden duurt en optreedt bij bepaalde bewegingen zoals bukken, omhoog kijken, omdraaien in bed of gaan liggen in bed. De klachten worden veroorzaakt door ‘steentjes’ die zwerven door het evenwichtsorgaan. Dit is een onschuldige, maar hinderlijke, aandoening die gelukkig vaak vanzelf weer over gaat.
• Ontsteking van het evenwichtsorgaan of de evenwichtszenuw (neuritis vestibularis). Meestal gaat het om een virusontsteking na een griepperiode.
• Doorbloedingsstoornis of bloeding in het evenwichtsorgaan of (kleine) hersenen.

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Daarnaast doet de arts een lichamelijk onderzoek dat bestaat uit een inspectie van de oren, beoordeling van de oogbewegingen, houding en evenwicht.

Zo nodig kan dit worden aangevuld door een hoortest of een gespecialiseerd onderzoek van de evenwichtsorganen. In enkele gevallen is het nodig een ct-scan of mri-scan te maken.

Een van de belangrijkste onderdelen van het onderzoek is uw eigen verhaal. De arts zal u vragen naar het soort duizeligheid, het verloop in de tijd, omstandigheden waardoor de klachten ontstaan of verergeren (zoals hoofdbewegingen, omdraaien in bed) en eventueel bijkomende klachten zoals verminderd gehoor, oorsuizen, hoofdpijn, misselijkheid of braken.

Behandeling uitklapper, klik om te openen

• Hoortoestel: Bij minder horen of oorsuizen als bijkomend probleem is het soms mogelijk het gehoorverlies te verhelpen of het oorsuizen te maskeren met een hoortoestel.
• Met opzet uitschakelen van het evenwichtsorgaan met medicijnen. Dit kan gedaan worden in specifieke gevallen van de ziekte van Ménière waarbij ernstige en sterk beperkende aanvallen van draaiduizeligheid optreden.
• Operatie: Heel soms kan bij de ziekte van Ménière een operatie zinvol zijn.  

Afhankelijk van de oorzaak van uw evenwichtsklachten zijn de volgende behandelingen mogelijk:

• Repositiemanoeuvres: Bij BPPD (benigne paroxysmale positiedraaiduizeligheid) kan de arts een manoeuvre uitvoeren waarbij hij uw lichaam op een bepaalde manier draait om zo de losliggende ‘steentjes’ terug te brengen naar de plek in het evenwichtsorgaan waar ze oorspronkelijk vandaan komen.
• Medicijnen: Er zijn bepaalde medicijnen om duizeligheid te voorkomen of te bestrijden, bijvoorbeeld in geval van de ziekte van Ménière en (vestibulaire) migraine.
• Fysiotherapie: Bij hyperventilatie kunnen specifieke ademhalingsoefeningen helpen. Bij balans- en evenwichtsklachten die het gevolg zijn van een beschadiging van het evenwichtsorgaan kan fysiotherapie zorgen voor een sneller herstel.

Vooruitzichten

De vooruitzichten zijn afhankelijk van de oorzaak van uw duizeligheid. In geval van BPPD kunt u oefeningen doen die  een zeer grote kans bieden op volledig herstel. Bij hyperventilatie helpen speciale oefeningen via fysiotherapie erg goed. Bij een ontsteking of doorbloedingsstoornis kan uw evenwichtsorgaan geheel of gedeeltelijk uitvallen. In de loop van enkele  maanden neemt het gezonde (tweede) evenwichtsorgaan de functie van het uitgevallen evenwichtsorgaan over. Na een periode van instabiliteit zal uw lichaam wennen aan de nieuwe situatie en zullen uw evenwichtsklachten afnemen. Alleen bij snelle bewegingen kunt u nog een gevoel van onbalans ervaren. In geval van de ziekte van Ménière kan toenemende slechthorendheid optreden. De duizeligheidsaanvallen worden in de loop van de jaren vaak minder ernstig en treden minder vaak op. Op den duur verdwijnen de aanvallen. De slechthorendheid en het eventuele oorsuizen treden dan meer op de voorgrond. 

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Meer informatie

Wat u zelf kunt doen?

Afhankelijk van de oorzaak van de klachten zijn er een aantal dingen die u zelf kunt doen:

• Probeer uw levensstijl aan te passen en grote spanningen te vermijden.
• Accepteer dat u evenwichtsklachten hebt en vertel het aan uw omgeving.
• Probeer in beweging te blijven, ook al ervaart u klachten. Stil zitten en vermijden van de duizeligheid is op den duur niet goed voor uw herstel.
• Dieetmaatregelen zoals minder cafeïne en minder alcohol kunnen bijdragen aan uw herstel.  

Emotionele gevolgen

Door de soms plotseling optredende evenwichtsklachten kunt u zich erg onzeker voelen. Het beinvloedt uw dagelijks leven, waardoor de sociale en maatschappelijke gevolgen vaak groot zijn. Zeker bij oudere mensen kan het soms leiden tot verlies van zelfstandigheid.  Vertel het uw directe omgeving en zoek steun bij uw partner, een vriend of andere naaste. Vraag hen eventueel mee bij uw bezoeken aan de arts. 

Relevante links

Er zijn meerdere websites met informatie over evenwichtsklachten, duizeligheid en de ziekte van Ménière. Wij adviseren de website Stichting Hoormij.NVVS, commissie Duizeligheid en Evenwicht.

Deze website bevat goede informatie over de ziekte van Ménière.

Polikliniek Keel-, neus- en oorheelkunde (KNO)

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Polikliniek Keel-, neus- en oorheelkunde (KNO)

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

De polikliniek is op werkdagen bereikbaar van 08.00 - 17.00 uur