Nierkanker

Bij nierkanker zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) in de nier. Als een patiënt kanker heeft van de nier, is dat in 90% – 95% van de gevallen niercelkanker. In de andere gevallen (5 tot 10%) is er sprake van kanker aan het slijmvlies van het nierbekken. De informatie op deze pagina's gaat over niercelkanker.

Wat is niercelkanker?

Bij niercelkanker begint de ongeremde celdeling in de nieren. Er kan dan een kwaadaardige tumor (een gezwel) ontstaan. Kwaadaardig betekent:

• de kankercellen kunnen door ander lichaamsweefsel heen groeien
• de kanker kan zich door het lichaam verspreiden via bloed en lymfevaten (uitzaaien)
• Als niercelkanker zich verspreidt (uitzaaien), is dat meestal naar de lymfeklieren die in de buurt van de nieren liggen, naar de longen, de botten of de hersenen

Per jaar krijgen ongeveer 1.700 mensen in Nederland te horen dat zij niercelkanker hebben. Het merendeel van de niercelkankerpatiënten is ouder dan 60 jaar. De ziekte komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Symptomen uitklapper, klik om te openen

In het begin geeft niercelkanker weinig klachten. Bovendien zijn de klachten die kunnen optreden nogal algemeen. Ze komen bij meer ziektes voor. Voorbeelden zijn:

• koorts
• gewichtsverlies (ook als u normale hoeveelheden eet)
• bloedarmoede (waardoor u moe of lusteloos bent)
• een dikke buik
• bloed in de urine
• rugpijn of pijn in de zij

Deze klachten kunnen ook veroorzaakt worden door andere aandoeningen. Wanneer u deze klachten langer dan drie weken hebt, kunt u het beste naar uw huisarts gaan. Als het nodig is, verwijst de huisarts u door naar een specialist. Meestal is dat een internist of een uroloog.

Oorzaken uitklapper, klik om te openen

Oorzaak onbekend

De oorzaak van niercelkanker is onbekend. Iedereen kan het dus krijgen. Wel is duidelijk dat rokers meer risico lopen op niercelkanker dan niet-rokers. Daarnaast hebben mensen met overgewicht en een verhoogde bloeddruk een verhoogd risico op niercelkanker. 

Erfelijkheid

Bij minder dan 5% van de mensen met niercelkanker is een erfelijke aanleg de (belangrijkste) oorzaak. Aanwijzingen voor de erfelijke vorm van niercelkanker zijn bijvoorbeeld:

• Niercelkanker komt voor bij meerdere personen in de familie.
• De niercelkanker ontstaat op relatief jonge leeftijd.
• De kanker zit in beide nieren of er zijn meerdere tumoren in één nier.

Er zijn meerdere ziektes bekend die een erfelijke vorm van niercelkanker (kunnen) veroorzaken. De meest voorkomende zijn de Ziekte van Von Hippel-Lindau, het Birt-Hogg-Dubé syndroom of het Hereditair Papillair niercelcarcinoom.

Als op basis van uw gegevens of uw familiegegevens erfelijkheid bij u mogelijk een rol speelt, kan uw arts u voor een erfelijkheidsonderzoek verwijzen naar de klinisch geneticus. U vindt meer informatie op de pagina Kanker en erfelijkheid.

Onderzoek en diagnose uitklapper, klik om te openen

Standaardonderzoeken

Een aantal onderzoeken kan uitwijzen of u niercelkanker hebt. Vaak voeren we een combinatie van deze onderzoeken uit. Voorbeelden hiervan zijn: 

Bloed- en urineonderzoek

Door uw bloed en urine te onderzoeken, kunnen we vaststellen:

• hoe goed uw nieren werken
• of er bloed in uw urine zit
• of er stoffen in het bloed aanwezig zijn die door een eventuele tumor worden aangemaakt (tumormarkers)

De echografie

Met een echografie maken we een afbeelding van uw nieren. Op dat plaatje zien we of er een tumor in uw nier zit. Soms is dan nog onduidelijk of de tumor goedaardig of kwaadaardig (kanker) is. In dat geval is verder onderzoek noodzakelijk.

Echografie is een onderzoek met geluidsgolven. De weerkaatsing (echo) ervan maakt organen of weefsels zichtbaar op een beeldscherm. We kunnen de tumor en eventuele uitzaaiingen zo in beeld brengen. Nierceltumoren worden steeds vaker in een vroeg stadium ontdekt. Bijvoorbeeld bij een echo die om heel andere redenen gemaakt werd. 

 Vooral op plaatsen waar nierkanker zich vaak naar verplaatst, zoals de longen.

CT-scan van de nieren en buik

Een ct-scan geeft vaak meer informatie dan een echo van de nieren. Een ct-scan levert een hele serie plaatjes op. Een apparaat brengt de organen en weefsels heel precies in beeld. Het apparaat maakt een foto's waarop telkens een ander 'plakje' van het orgaan of weefsel staat afgebeeld. Deze 'doorsneden' geven een beeld van de plaats, grootte en uitbreiding van de tumor en/ of eventuele uitzaaiingen.

CT-scan van de longen

Als er een niertumor is gevonden of als daar aan wordt gedacht wordt er een ct-scan van de longen gemaakt. We weten dat nierkanker zich kan verspreiden naar de longen. Dit willen we zeker weten voordat er een behandeling kan plaats vinden. 

MRI-scan

Soms wordt gekozen voor een mri-scan in plaats van een echo of ct-scan. Een mri-scan maakt 'dwars- of lengtedoorsneden' van het lichaam zichtbaar, waardoor de tumor of eventuele uitzaaiingen in beeld komen.

Beeldgeleide biopsie

Een nierbiopsie is een onderzoek waarbij we een klein stukje weefsel (=biopt) uit de niertumor halen. Dit weefsel wordt daarna in het laboratorium onderzocht. De laboratoriumarts (patholoog) kan vaststellen of het om een goedaardig of een kwaadaardig gezwel gaat. Hij ziet ook uit welke soort tumorcellen het gezwel in de nier bestaat.

Sneldiagnostiek

Om snel duidelijkheid te krijgen over een verdenking van niercelkanker kunt u bij het UMC Utrecht Cancer Center terecht voor sneldiagnostiek. 

Behandeling uitklapper, klik om te openen

Niercelkanker kunnen we op verschillende manieren behandelen. Het soort behandeling is afhankelijk van uw situatie. 

Curatieve behandeling

Een curatieve behandeling is een behandeling die als doel heeft u te genezen. Of een curatieve behandeling mogelijk is, hangt van de omstandigheden af. Bijvoorbeeld waar de tumor zich bevindt, of de tumor is ingegroeid in de omgeving en of er uitzaaiingen zijn. Een curatieve behandeling kan een operatie zijn maar kan soms ook lokaal verhitten (Radio frequente ablatie) of bevriezen (cryotherapie) zijn.

Palliatieve behandeling

Als nierkanker uitgezaaid is, is genezing meestal niet meer mogelijk. Dat wil niet zeggen dat de behandeling dan stopt. We behandelen dan verder met een nieuw doel: zo lang mogelijk leven met een goede kwaliteit. We noemen dat een palliatieve behandeling.

Voorbeelden van palliatieve behandelingen zijn:

• Immuuntherapie / doelgerichte therapie
• Radiotherapie (bestraling)

Patiënten die een palliatieve behandeling krijgen hoeven helemaal niet in de terminale fase van hun ziekte te zijn. De palliatieve fase kan bij sommige patiënten jaren duren. Genezing is dan niet meer mogelijk, maar leven met een goede kwaliteit nog wel. Het accent van de medische begeleiding zal gaandeweg verschuiven van tumorbestrijding naar symptoombestrijding.

Afdelingen waar de behandeling kan plaatsvinden

Doordat er verschillende behandelingen mogelijk zijn, kunt u ook met meer afdelingen te maken krijgen. Uw afspraken of (dag)opnames kunnen ook op verschillende plaatsen zijn:

• Als u wordt geopereerd, vindt dit vaak in het Ter Gooi ziekenhuis Hilversum of Blaricum plaats.
• Bestraling vindt plaats op de afdeling Radiotherapie
• Behandeling met medicijnen vindt plaats op de afdeling Medische oncologie

Dit betekent dat u voor de verschillende behandelingen ook verschillende medisch specialisten ontmoet. Zij nemen de behandeling voor een deel of helemaal van elkaar over als u voor uw behandeling naar een andere afdeling moet dan de afdeling waar u met uw behandeling bent gestart.

Vooruitzichten

We drukken de vooruitzichten bij kanker meestal uit in ‘vijf jaar-overleving’. Dat betekent:  het aantal patiënten dat vijf jaar na de behandeling nog in leven is. Zo'n percentage is altijd een gemiddelde. U kunt de cijfers niet zonder meer op uw eigen situatie betrekken. Uw persoonlijke situatie kunt u het beste met uw arts bespreken. Toch is er in het algemeen wel iets te zeggen over de vooruitzichten bij niercelkanker:

Niet-uitgezaaide niercelkanker

Tweederde van de patiënten heeft bij diagnose geen uitzaaiingen. Als de arts met een operatie we al het tumorweefsel kan verwijderen is de kans op vijf jaar-overleving tussen de 60% en 80%. Bij kleine tumoren liggen deze percentages nog hoger (tot 90%). Als niet al het tumorweefsel verwijderd kan worden, is de kans op vijf jaar-overleving ongeveer 30%.

Uitgezaaide niercelkanker

Een derde van de patiënten heeft bij diagnose al uitzaaiingen. De gemiddelde kans op overleving van vijf jaar is dan ongeveer 10%. Afhankelijk van het aantal en de grootte van de uitzaaiingen is hierin grote spreiding mogelijk.

Afzien van behandeling

Een behandeling kan bijwerkingen met zich meebrengen. Het kost bovendien tijd en energie om naar het ziekenhuis te komen. Het is dus altijd de vraag of de voordelen opwegen tegen de nadelen. Een moeilijke afweging, want u weet van tevoren niet zeker hoe goed de behandeling zal werken. En ook niet hoeveel bijwerkingen u zult ondervinden. Uw arts zal alles met u doorspreken.

Meer weten uitklapper, klik om te openen

Wat hoort er bij dit ziektebeeld

• Polikliniek Urologie
• Polikliniek Oncologische urologie

Relevante websites

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

Bereikbaar van maandag t/m vrijdag 08.30 - 12 uur en van 13.30 - 16 uur