Kwetsbare of vitale oudere

‘De gouden herfst’ is de titel van de oratie van Mariëlle Emmelot-Vonk, hoogleraar geriatrie die zij op 6 juni uitsprak. Zij pleit ervoor om in de keuze van behandelingen voor oudere patiënten veel meer te kijken in hoeverre zij vitaal of juist kwetsbaar zijn. “Want dat is van grote invloed op hun kwaliteit van leven na de behandeling.”

Dé oudere patiënt bestaat niet, stelt Mariëlle in haar oratie. Er is een groot verschil tussen een vitale tachtigjarige die een nieuwe hartklep nodig heeft en de kwetsbare zeventigjarige met dezelfde behoefte. De eerste zal de operatie goed doorstaan en aan kwaliteit van leven winnen. Bij de tweede ligt dat anders. Die is na de operatie misschien wel minder benauwd, maar is er cognitief op achteruit gegaan, kan minder goed zelfstandig functioneren en heeft meer hulp nodig. “De kwaliteit van leven van deze oudere is er misschien wel op achteruit gegaan. Het is de vraag of een operatie deze patiënt niet meer kwaad dan goed heeft gedaan.”

Heb je vragen over de oratie van Mariëlle? Laat het ons weten via redactie@umcutrecht.nl 

Kwetsbare oudere

Onderzoek laat zien dat dertig procent van de ouderen die opgenomen worden in een ziekenhuis hier niet alleen slechter uitkomen dan ze er in gingen, maar dat zij na hun ontslag vaak niet meer op het oude niveau terugkomen. Dit gaat gepaard met een verhoogd risico op heropname, meer zorgafhankelijkheid, vaker opname in een verpleeghuis en zelfs vroegtijdig overlijden. Dit betreft vooral de kwetsbare ouderen. Voor hen is leren omgaan met de kwaal en symptoombestrijding vaak beter dan een operatie.

De mate van kwetsbaarheid blijkt een veel betere voorspeller van negatieve gezondheidsuitkomsten te zijn dan leeftijd. Mariëlle: “Als behandelkeuzes gemaakt worden op basis van leeftijd, dan leidt dit tot onderbehandeling van vitale ouderen en tot overbehandeling van kwetsbare ouderen. Het is dus belangrijk om in het ziekenhuis zo snel mogelijk te weten of je te maken hebt met een vitale of een kwetsbare oudere. De beste manier om dit vast te stellen is een geriatrisch assessment. Hiermee stellen we de kwetsbaarheid op basis van veel vragen en onderzoeken vast. Omdat deze manier tijdsintensief en duur is, is het niet haalbaar om dat bij iedere oudere patiënt te doen. Daarom kiezen wij voor een kortdurende screening op kwetsbaarheid. Alleen de mensen die daar hoog op scoren, krijgen ook een geriatrisch assessment.” 

Minder zware behandeling

Uit een systematische review blijkt dat na zo’n assessment bij veertig procent van de patiënten leidt tot een andere behandeling dan eerst geadviseerd. “Bij een derde van hen wordt tot een zwaardere behandeling gekozen, bij tweederde tot een minder zware of geen behandeling. Ook bij deze laatste groep blijkt dit uiteindelijk tot betere resultaten en een hogere kwaliteit van leven te leiden. Uiteraard  spelen bij de behandelkeuzes de wensen en doelen van de patiënten en hun familie een hele belangrijke rol. Waar bij jongere mensen zo lang mogelijk leven vaak het doel van een behandeling is, ligt dat bij ouderen anders. Zij willen vooral hun zelfstandigheid behouden en hun sociale contacten kunnen onderhouden; hun kwaliteit van leven dus. Deze wensen moeten doorslaggevend zijn in de keuze voor wel of niet behandelen.”

Kwetsbaarheid voorkomen

Met de vergrijzing voor de deur is het nog belangrijker geworden zoveel mogelijk kwetsbaarheid te voorkomen. “Hiervoor moet je weten wat kwetsbaarheid veroorzaakt. Hart- en vaatziekten vormen een belangrijke oorzaak. Maar ook een hoge bloeddruk of hoog cholesterolgehalte. Want hierdoor treedt versnelde aderverkalking en verstijving van de bloedvaten op. Die kunnen niet alleen tot een herseninfarct leiden, maar ook tot een beschadiging van de kleine bloedvaten in de hersenen. En juist die beschadiging veroorzaakt cognitieve achteruitgang en problemen met bewegen waardoor iemand langzaam achteruit gaat. Door op jongere leeftijd al in je gezondheid te investeren door gezond te eten en genoeg te bewegen, is dus veel leed te voorkomen.”