Hoe houden we de zorg toegankelijk voor iedereen? Een van de oplossingen: medicatie beter aanpassen op de patiënt. In het programma GIDS onderzoeken artsen en apothekers van alle umc’s hoe we de kosten van (zeer) dure medicatie kunnen drukken én tegelijkertijd de patiënt ontlasten. In deze serie vertellen collega’s van het UMC Utrecht wat dat betekent voor de patiënt, hun werk en de portemonnee.

Stel, je gaat al je leven lang gebukt onder zwaar eczeem. Ondanks het uitproberen van verschillende medicijnen, lukt het maar niet om een middel te vinden waardoor de jeuk, de pijn en wellicht ook de schaamte minder worden. En dan komt er een nieuw medicijn op de markt, een biological met de naam dupilumab: het is prijzig (zo’n €16.000 per jaar), je moet jezelf met regelmaat injecteren en er is een kans op bijwerkingen, maar het wérkt. Slapen, werken, met je zoontje mee naar zwemles: het lukt weer. Genezen van het eczeem zul je nooit doen, maar je hebt grip op de aandoening en hernieuwde kwaliteit van leven. En dan stelt je arts voor om de dosis te verlagen. 

Het is een gesprek dat Marjolein de Bruin (hoogleraar constitutioneel eczeem) en Lian van der Gang (arts-onderzoeker dermatologie) al vaak hebben gevoerd met patiënten. Al in 2018 startte De Bruin in het UMC Utrecht met een studie: kon je de dosis verlagen en toch hetzelfde effect bij de patiënt bereiken? De resultaten waren veelbelovend: volgens de eerste studies bleek 70 procent van patiënten te kunnen afbouwen. 

Een lagere dosering kan bovendien betekenen dat er minder medicijnen en materialen nodig zijn, dus beter voor het milieu. En, iets wat de patiënt niet direct merkt, maar op de lange termijn zeker relevant is: het is een besparing op het totaalbedrag dat jaarlijks wordt gedeclareerd bij zorgverzekeraars (zie ook kader: hoe houden we de zorg betaalbaar?). Het zijn precies de motivaties achter GIDS – kort voor Geneesmiddel Initiatieven voor Doelmatigheid en Spillagereductie. 

In dit meerjarenproject onderzoeken de universitair medische centra (umc’s) en zorgverzekeraars van Nederland hoe ze de kosten van dure geneesmiddelen kunnen drukken, en tegelijkertijd patiënten kunnen ontlasten. Naast lagere dosering, kan dit bijvoorbeeld ook door zelf medicijnen te bereiden of door dure kankermedicijnen opnieuw uit te geven. En met succes: sinds de start in 2021 is al tientallen miljoenen minder gedeclareerd voor geneesmiddelen bij zorgverzekeraars – een bedrag dat in de komende jaren alleen maar verder zal oplopen.  

Minder vaak prikken, minder kans op bijwerkingen 

Ook de studie waar De Bruin in 2018 mee startte, is nu onderdeel van dit grootschalige project. Voor patiënten kan het aanpassen van de dosis medicatie wel een enorm spannende stap zijn, en niet iedereen ziet het zitten. Want je hebt de aandoening eindelijk onder controle en dan ga je aan de dosering zitten sleutelen. Van der Gang: “Je moet er goed de tijd voor nemen in de spreekkamer. Uitleggen wat het patiënten oplevert: minder vaak prikken en minder kans op bijwerkingen. En uitleggen dat we ze zorgvuldig blijven monitoren in het kader van onderzoek. Want de effectiviteit van de behandeling moet gewaarborgd en goed vastgelegd worden.” 

Binnen GIDS is dan ook een uitgebreid proces opgezet om te zorgen dat alle studies op financieel, medisch, ethisch en maatschappelijk vlak worden doorgelicht. Vervolgens wordt er nauw samengewerkt met de andere umc’s: initiatieven – die veelal bij artsen zelf vandaag komen – worden gezamenlijk beoordeeld. Ook worden plannen, resultaten en tips met elkaar gedeeld, zodat een onderzoek na validatie in meerdere huizen uitgerold kan worden.  

Van de artsen vraagt dit zorgvuldige proces dan ook een extra (tijds)investering. “Je moet meer tijd investeren in je patiënten”, vertelt arts-onderzoeker Van der Gang. “Uitleggen hoe het werkt, de afweging wel of niet afbouwen begeleiden. Wij moeten patiënten vaker terugzien om te monitoren.” Dit geldt te meer omdat de resultaten voor onderzoek worden gebruikt. Maar Van der Gang en De Bruin vinden het die investering dubbel en dwars waard, als je kijkt naar wat het nu al oplevert en wat het in de toekomst zou kunnen besparen. 

“Je moet altijd blijven zoeken naar de laagst mogelijke, effectieve dosis. En dat zou je eigenlijk voor alle medicijnen moeten doen”, vindt De Bruin. Zij en Van der Gang gaan door met hun onderzoek en bijbehorende kosteneffectiviteitsanalyses. En ze hoopt dat GIDS hier als vliegwiel kan fungeren: het programma wordt wegens succes verlengd.