Nieuw bestralingsapparaat ziet tumor haarscherp

Afgelopen vrijdag is in het UMC Utrecht de eerste patiënt behandeld in de MRI-Linac, de nieuwste radiotherapiemachine. Met dit apparaat zijn tumoren glashelder te zien tijdens de behandeling. Door deze precieze en actuele beeldinformatie zijn tumoren te bestralen met chirurgische precisie en minimale schade voor de omliggende gezonde weefsels. 

De MRI-Linac is ontwikkeld door Jan Lagendijk, hoogleraar klinische fysica radiotherapie en Bas Raaymakers, hoogleraar experimentele klinische fysica. Al in 1999 bedacht Jan dat het mogelijk zou moeten zijn om een lineaire versneller (bestralingsapparaat) en een MRI in één machine te koppelen om patiënten beter en sneller te kunnen helpen.

Eerste patiënt

Onbegonnen werk, dacht vrijwel iedereen in het radiotherapieveld, omdat lineaire versnellers (veel metaal) en een MRI (hoog magnetisch veld) elkaar normaliter bijten. Toch gingen Jan en Bas halsstarrig door. Inmiddels is er een internationaal consortium van zeven gerenommeerde instituten met Elekta en Philips als industriële partners, die de Utrechtse ontwikkeling geadopteerd hebben. Een groot team van het UMC Utrecht bestaande uit artsen, fysici, laboranten en technici heeft in de afgelopen maanden alles in het werk gesteld om na 18 jaar eindelijk de eerste patiënt veilig en zeer nauwkeurig te kunnen behandelen.

Behandelplan aanpassen

Met de MRI-Linac worden “live” 1.5T MRI-beelden van de tumor gemaakt voor en tijdens een bestraling. Daardoor is de nauwkeurigheid van deze behandeling zeer hoog. "In de eerste patiënt met de MRI-Linac hebben we kunnen aantonen dat we de dosis binnen 1 procent en op 0,3 mm nauwkeurig kunnen afgeven. Daardoor beschadigen we een minimum aan gezond weefsel", aldus Jan. “Bovendien kunnen we het behandelplan aanpassen terwijl de patiënt in het apparaat ligt. Wij behandelen dus de actuele anatomie”, voegt Bas toe. Ook dat was tot nu toe onmogelijk terwijl dit zeer gewenst is omdat  een tumor van vorm en volume kan veranderen of de omliggende organen bewegen.

Het onderzoek in het UMC Utrecht is nu in de fase dat in een eerste klinische studie vijf patiënten met botmetastasen worden bestraald, Deze tumoren zijn op zogenoemde bundelfoto’s te zien waardoor de nauwkeurigheid van de MRI-gestuurde behandeling goed te evalueren is.

Vervolgstudie

Als deze eerste klinische studie slaagt, start het UMC Utrecht een vervolgstudie met patiënten met tumoren in de buik en het bekken. Deze patiënten zijn de eersten die voordeel zullen gaan hebben van de MRI-Linac. Een van de hoofdonderzoekers van het UMC Utrecht, Ina Jürgenliemk-Schulz, radiotherapeut oncoloog, licht toe: "We kunnen tumoren direct bestralen met een zo nodig hogere dosis zonder onnodige schade aan te richten in de omgevende gezonde weefsels." Ook zal het naar verwachting mogelijk zijn de dagelijkse dosis te verhogen. Daardoor hoeven patiënten minder vaak naar het ziekenhuis. 

Verder lezen?

Lees meer over radiotherapie op umcutrecht.nl