Inwendige bestraling prostaatkanker

Radiotherapie is een medische behandeling met röntgenstraling. Een ander woord voor radiotherapie is bestraling. De behandeling is meestal tegen kanker. Het doel van radiotherapie is dan om de kankercellen te doden.

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Schone darmen en nuchter zijn

Om de behandeling goed te kunnen uitvoeren, is het belangrijk dat zowel uw maag als darmen leeg zijn. Hiervoor zijn de volgende voorbereidingen.

• Vijf dagen voor de ingreep start u met het innemen van een laxeermiddel en een medicijn dat zwellingen in uw prostaat kan verminderen. Uw arts legt u uit hoe dit werkt.
• Op de dag voor de ingreep mag u alleen lichte maaltijden nuttigen, bestaande uit bijvoorbeeld brood, crackers of beschuiten met licht beleg. Vet en/of gekruid voedsel en alcohol worden afgeraden.
• Voor deze behandeling moet u nuchter zijn. Daarom mag u op de dag van de ingreep tot 6 uur voor de behandeling niet meer eten. Tot 2 uur van tevoren mag u nog wel heldere vloeistoffen drinken, zoals: water, thee, zwarte koffie, limonade, frisdrank zonder prik en vruchtensap zonder vruchtvlees. U mag uw medicijnen thuis nog innemen met een slok water (tenzij anders afgesproken).

Hygiëne en verblijf

• Voor de hygiëne tijdens de operatie vragen wij u voordat u naar het ziekenhuis komt te wassen en uw tanden te poetsen.
• Neem uw medicijnen mee naar het ziekenhuis en de spullen die u nodig hebt voor een eventuele overnachting.

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

Bij brachytherapie gebeurt de bestraling van binnenuit. Hiervoor plaatsen we radioactief materiaal in uw prostaat. Dit radioactieve materiaal bestaat uit kleine metalen zaadjes die Jodium-125 bevatten. Het voordeel van deze plaatselijke behandeling is dat er weinig gezond weefsel beschadigd wordt. De implantatie van de Jodium-125 zaadjes duurt ongeveer twee uur. De totale opnameduur is meestal een kleine dag.

Voorbereiding op de verpleegafdeling

De verpleegkundige van de afdeling brengt u naar uw kamer. Daar kleedt u zich om voor de behandeling. De verpleegkundige geeft u een klysma. Hierbij brengen we vloeistof via uw anus in de endeldarm. Zo spoelen we de endeldarm helemaal schoon. Dit is nodig voor een goed beeld tijdens de echografie, gedurende de behandeling.

Verdoving

Daarna brengen de verpleegkundigen u naar de behandelkamer. Daar geeft de anesthesist u een verdoving. Meestal gebeurt dit via een ruggenprik. Als de verdoving goed werkt, krijgt u eerst een blaaskatheter. Hier voelt u niets van, ook niet van de volgende stappen.

Inbrengen naalden

Vervolgens brengen we in de endeldarm een echografiesonde (probe) in. Dit is een soort staaf de een echo maakt. Hiermee krijgen we de prostaat in beeld. Hierna steekt de radiotherapeut een aantal holle naalden in uw prostaat. Dit gebeurt met hulp van de echobeelden. Deze naalden gaan door het weefsel dat tussen de balzak en anus ligt.

Inbrengen jodium-125 zaadjes

Als alle naalden zijn ingebracht, vergelijkt de radiotherapeut het echobeeld met de eerder gemaakte MRI-beelden. Dit zijn MRI-beelden waarmee het volume van uw prostaat bepaald is. Vervolgens berekenen we hoeveel zaadjes er nodig zijn en maken deze klaar voor implantatie. Dit kunnen 40 tot 120 zaadjes zijn, afhankelijk van de grootte en vorm van uw prostaat. Deze zaadjes blijven de rest van uw leven in uw prostaat zitten. De zaadjes brengen we via de holle naalden in. Als alle zaadjes in uw prostaat zitten, halen we de naalden weer weg.

Na de ingreep

Met een röntgenapparaat controleren we of alle zaadjes aanwezig zijn. Daarna gaat u weer terug naar uw kamer op de verpleegafdeling.

Meer informatie

Met brachytherapie worden de cellen van een gezwel zó beschadigd dat ze zich niet verder kunnen delen. De kankercellen sterven dan af. Dit gebeurt met een radioactieve bron, die zo dicht mogelijk bij de tumor wordt gebracht.

Helaas raken gezonde cellen ook beschadigd. Deze gezonde cellen herstellen zich gelukkig beter dan kankercellen. Dat is een belangrijk verschil. Want zo kunnen we de kankercellen doden, terwijl de gezonde cellen het wel overleven.

Behandelplan van de radiotherapeut

De specialist die u behandelt met bestraling is de radiotherapeut. De radiotherapeut bepaalt zorgvuldig welke plaats precies bestraald wordt en wat de dosis van de bestraling moet zijn. 

Bestraling bij prostaatkanker

Er zijn twee bestralingsmogelijkheden bij prostaatkanker: uitwendige bestraling en inwendige bestraling (brachytherapie) met jodium-125 zaadjes. Deze webpagina gaat over inwendige bestraling. We bepalen eerst of brachytherapie geschikt is voor u. Hiervoor maken we een MRI-scan van uw bekken. Hierbij kijken we:

• of de tumor alleen in uw prostaat zit en
• of de prostaat niet te groot is voor deze behandeling

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

Op het moment dat het gevoel in de benen grotendeels terug is, koppelen we de katheter los van de urinezak. De verpleegkundige loopt een stukje met u, om te testen of de verdoving goed is uitgewerkt. Als dat zo is, wordt de blaaskatheter verwijderd en kunt u zich wassen en aankleden. Als u weer zelfstandig kunt plassen, mag u naar huis. 

Adviezen 

Het wordt aanbevolen om de eerste dagen na de ingreep geen zwaar werk te verrichten en de eerste weken niet te fietsen. Verder kunt u alle normale activiteiten voortzetten. 

Nacontrole 

Er volgt nog een aantal afspraken voor nacontrole (follow-up). U krijgt hiervoor een afsprakenlijst mee. De eerste afspraak is met de radiotherapeut, een maand na de implantatie. Hierbij wordt ook opnieuw een MRI- en CT-scan gemaakt. De volgende afspraken zijn om en om met de radiotherapeut en de uroloog.

Bijwerkingen 

Bestraling kan leiden tot bijwerkingen. Welke bijwerkingen ontstaan en hoeveel last u krijgt, staat vooraf niet vast. Dat is afhankelijk van de plaats van de bestraling en de hoeveelheid straling. 

Lichamelijke klachten

• Vermoeidheid.
• Plasklachten: een branderig gevoel bij het plassen, vaak plassen of meer moeite met plassen. Ook kan de urine in het begin wat bloed bevatten.
• Lichte klachten van diarree, bloed of slijm bij de ontlasting.
• Op de plaats waar de naalden ingebracht zijn, heeft u waarschijnlijk een blauwe plek. Deze verdwijnt binnen enkele weken vanzelf.
• Een zaadlozing kan in het begin pijnlijk zijn. Doordat uw prostaat geen vocht meer kan maken neemt de hoeveelheid vocht bij een zaadlozing af. Ook kan er bloed in uw zaadvocht zitten. Het is mogelijk dat u last krijgt van erectiestoornissen. Ook kan u verminderd zin hebben in seks. 

Psychische gevolgen 

Naast de lichamelijke bijwerkingen kunt u ook psychische gevolgen ondervinden. Die zijn niet het gevolg van de bestraling. Ze hebben meer te maken met de spanning van de ziekte en de behandeling, de onzekerheid over de toekomst en de vermoeidheid. Dat is alles bij elkaar ook erg veel om te verwerken.  

Instructies rondom straling 

Tijdens de behandeling zijn Jodium-125 zaadjes in de prostaat geplaatst. Dit is een radioactieve stof met een halveringstijd van 60 dagen. Dit betekent dat de radioactiviteit na 60 dagen gehalveerd is. Als gevolg hiervan wordt 8 maanden na het inbrengen van de zaadjes vrijwel geen straling meer afgegeven. De
zaadjes blijven de rest van het leven in de prostaat achter zonder dat u daar last van heeft. 

Kinderen en zwangere vrouwen

Kinderen en zwangere vrouwen zijn gevoeliger voor straling dan anderen. Daarnaast geldt dat hoe groter de afstand tussen u en een ander, hoe lager de intensiteit van de straling is. Als de afstand verdubbelt is de intensiteit van de straling vier keer zo laag. Gedurende de eerste 8 weken is het ongewenst dat kinderen bij u op schoot zitten. Tevens dienen kinderen en zwangere vrouwen niet langer dan één uur per dag, dichter dan één meter bij u te komen.
• Vanaf 8 weken kan dit uitgebreid worden tot twee uur per dag.
• Na 16 weken zijn er geen beperkingen meer.

Verliezen van een zaadje

Het is mogelijk dat u tijdens het plassen een zaadje verliest. Mocht u een zaadje uitplassen, dan kan deze doorgespoeld worden. Bij seksuele gemeenschap wordt aangeraden de eerste maand een condoom te gebruiken, omdat eventueel een jodiumzaadje bij de zaadlozing kan
meekomen. Het condoom kunt u door het toilet spoelen. Een enkele keer komt een zaadje via de bloedsomloop in een andere plaats in het lichaam terecht, meestal de long. Dit is niet gevaarlijk.

Overige aandachtspunten 

Verder kunt u uw sociale leven leiden zoals u gewend bent. Reizen is gewoon mogelijk, detectiepoortjes zullen niet afgaan, aangezien de hoeveelheid metaal zeer gering is. Indien u binnen zes maanden na de behandeling denkt te gaan vliegen is een brief met informatie over de gegeven behandeling wenselijk. Op sommige vliegvelden staan namelijk detectiepoortjes die geringe hoeveelheid straling kunnen meten. U kunt voor deze informatiebrief contact opnemen met de afdeling Radiotherapie.
 
Als u binnen twee jaar na de brachytherapie onder behandeling van een arts komt, dan dient u deze op de hoogte te stellen van de aanwezigheid van het radioactieve materiaal in uw lichaam. Ingrepen in en rondom de prostaat, bijvoorbeeld biopten uit de endeldarm of een prostaatoperatie, moeten na
brachytherapie extra voorzichtig worden uitgevoerd, vanwege de kans op wondproblemen. Als u een prostaatoperatie zou moeten ondergaan, moet de behandelend uroloog volledig op de hoogte zijn van de implantatie en de radiotherapeut van de operatie. Indien nodig kan uw arts aanvullende
informatie verkrijgen bij de afdeling Radiotherapie van het UMC Utrecht.

Bij het UMC Utrecht uitklapper, klik om te openen

Aanvullende website

Meer informatie over (inwendige enuitwendige) radiotherapie vindt u op de site Kanker.nl.

Polikliniek Radiotherapie

Wachttijden uitklapper, klik om te openen

Meer weten uitklapper, klik om te openen

In het geval dat u of uw kind deze behandeling ondergaat, kunt u onder ‘Afspraken’ in het patiëntportaal Mijn UMC Utrecht praktische informatie over de afspraak vinden.

Naar Mijn UMC Utrecht

Wat hoort er bij deze behandeling

• Polikliniek Radiotherapie

Zorgkosten

Contact uitklapper, klik om te openen

De afdeling is bereikbaar op werkdagen van 8.00 - 17.30 uur.