In deze folder kunt u lezen wat de functie van lymfevocht is, wat lymfoedeem is en welke oefeningen en leefregels er zijn om lymfoedeem te voorkomen. Ook wordt beschreven wat u moet doen als u tekenen van beginnend lymfoedeem herkent. Als lymfoedeem eenmaal ontstaat, gaat het niet vanzelf weer weg en het kan erg hinderlijk zijn. Het is van belang om aandacht te besteden aan het voorkomen van lymfoedeem, mede omdat het optreden van lymfoedeem ook jaren na de operatie nog mogelijk is.
Wat is het lymfestelsel en welke functie heeft het? uitklapper, klik om te openen
Ons lichaam bestaat uit twee systemen voor het transport van vocht, namelijk het bloedvat- en lymfestelsel. Het lymfestelsel speelt een belangrijke rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers. In het lymfevocht worden afvalstoffen uit het lichaam opgenomen, het is daardoor rijk aan eiwitten. Uiteindelijk komt dit vocht in de bloedbaan terecht. Onderweg passeert de lymfe meerdere lymfeklieren. In de lymfeklieren worden afvalstoffen uit de lymfe gefilterd en ziekteverwekkers (bacteriën en virussen) onschadelijk gemaakt. Deze klieren werken dus als een soort zuiveringsstation.
Wat is lymfoedeem en hoe ontstaat het? uitklapper, klik om te openen
Na een operatie voor borstkanker bestaat het risico dat zich lymfevocht ophoopt in de arm en/of in de borst (lymfoedeem). Dit risico bestaat wanneer er lymfeklieren uit de oksel operatief zijn verwijderd. Hierdoor kan het lymfevocht minder goed worden afgevoerd. Lymfoedeem is dus een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel, als gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht.
De klachten die ontstaan bij lymfoedeem zijn:
- zwelling van de arm en/of borst
- een vermoeid en zwaar gevoel in de arm
- pijn en/of beperkingen in bewegingen en in dagelijks functioneren.
Wat kunt u doen om lymfoedeem te voorkomen? uitklapper, klik om te openen
Om ophoping van lymfevocht te voorkomen is het goed om ervoor te zorgen dat er niet teveel lymfevocht ontstaat en dat het vocht goed blijft circuleren door het lichaam. Door zware belasting, door invloeden van buitenaf of als er een infectie optreedt, wordt er extra vocht aangemaakt. Probeer daarom de arm niet te zwaar te belasten, wees voorzichtig met warmte en koude en ontsmet wondjes aan de arm of hand direct. Om schouderklachten te voorkomen is het van belang om te blijven bewegen. Oefenen en zorgen voor normale lichaamsbeweging is goed, mits u niets forceert. Het lymfevocht zal door de beweging van de spieren beter worden afgevoerd.
Om lymfoedeem te voorkomen zijn de volgende zaken van belang:
- Het regelmatig doen van oefeningen (de eerste weken na de operatie, maar indien nodig ook daarna) zie brochure oefeningen van de schouder.
- Het in acht nemen van een aantal leefregels
Adviezen ten aanzien van leefregels uitklapper, klik om te openen
In principe gelden deze regels voor de rest van uw leven. Wees attent op de signalen van uw lichaam, bijvoorbeeld zodra u voelt dat uw arm moe wordt of pijnlijk wordt, geef dan de arm rust. Bouw uw activiteiten na de operatie langzaam op.
Let op de houding van uw arm:
- Als u zit of ligt, leg dan uw arm en hand wat hoger, bijvoorbeeld op de leuning van de stoel of gebruik eventueel een extra kussen
- Laat de arm niet langdurig hangen. Bij een langere wandeling kunt u de arm in de jaszak doen of tussen de knopen steken. Probeer wel steeds even de arm wat te bewegen of een eenvoudige oefening te doen.
Voorkom wondjes en infecties aan arm en hand door:
- Handschoenen te dragen bij ruwe karweitjes (tuinieren)
- Een ruwe huid regelmatig in te vetten om kloofjes te voorkomen
- Schone nagels en handen te houden
- Uit diverse onderzoeken is gebleken dat er geen duidelijk bewijs is dat lymfoedeem kan ontstaan na bijvoorbeeld bloeddruk meten of bloedprikken aan de aangedane arm. Toch adviseren wij om dit, indien mogelijk aan de andere (gezonde) arm te laten doen.
- Puistjes en insectenbeten niet open te krabben
- Crème in plaats van mesjes te gebruiken bij ontharen
- Voorzichtig te zijn met prikken, snijden en branden
- Bij kneuzingen, verstuikingen of ontstekingen contact op te nemen met uw huisarts
- Eventuele wondjes ontsmetten met een desinfecterend middel, zoals sterilon, alcohol of (betadine)jodium en breng een pleister aan.
Voorkom overbelasting van de arm:
Het is belangrijk om overbelasting te vermijden. Probeer uw dagelijkse bezigheden geleidelijk weer te hervatten en goed op lichamelijke signalen te letten. Wij adviseren u:
- Pauzes in te lassen bij huishoudelijk werk, computerwerk, handwerk etc.
- Zwaar tillen en intensief sporten te vermijden Bij sommige sporten loopt u meer risico, andere zoals zwemmen zijn juist goed. U kunt bij twijfel overleggen met uw vaste contactpersoon.
- Lichamelijk werk zoveel mogelijk te verdelen over de dag
- Vermijd druk op de schouder en de arm
- Laat bij voorkkeur geen bloeddruk meten aan de arm van de geopereerde zijde
- Doe tijdens lange vliegreizen (drukverschil) af en toe wat oefeningen
Vermijd extreme warmte en koude:
- Pas op met heet douchen, baden, saunabezoek en langdurig zonnebaden.
- Gebruik een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor.
- Gebruik bij huishoudelijk werk niet te heet water
- Gebruik geen kruiken, “kersenpitten”, rode lamp of warme pakkingen op uw arm of schouder
- Span u bij warm weer niet overmatig in, las pauzes in en doe af en toe arm/schouderoefeningen
Voor vrouwen:
Draag een goed passende bh. Er zij speciale bh’s met brede schouderbanden (7 cm), brede elastische onderrand en/of schouderstukjes voor onder de bandjes
- Draag een goed passende niet te zware borstprothese
- Draag geen knellende kleding of ringen.
Waarschuwing:
Als uw arm dik, rood en/of warm wordt en u zich kort daarna ziek voelt (griepgevoel) en koorts krijgt, dan kan dit wijzen op een infectie (wondroos). Neem dan meteen contact op met uw huisarts. De huisarts zal u antibiotica voorschrijven.
Hoe eerder maatregelen getroffen worden, hoe groter de kans is dat lymfoedeem kan worden verholpen.