Prostaatkanker: wat is het, oorzaken, symptomen en meer
Prostaatkanker komt vaak voor in Nederland, jaarlijks krijgen bijna 12.000 mannen prostaatkanker. De meeste prostaatkankerpatiënten zijn ouder dan 65 jaar. Wat is prostaatkanker? Hoe ontstaat het en wat zijn symptomen? Lees alles over deze aandoening en wanneer het belangrijk is om naar een arts te gaan.
Wat is prostaatkanker? uitklapper, klik om te openen
Bij prostaatkanker zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) bij de klierbuisjes van de prostaat.
De prostaat
De prostaat is een onderdeel van de geslachtsorganen van mannen. Het is een klier die ongeveer zo groot is als een walnoot. De prostaat ligt rond de urinebuis, onder de blaas. Klierbuisjes in de prostaat maken prostaatvocht aan dat wordt opgeslagen in de ‘zaadblaasjes’. Dit vocht wordt bij een zaadlozing aan het sperma toegevoegd.
Bij prostaatkanker zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) bij de klierbuisjes van de prostaat. Kwaadaardigheid heeft de volgende kenmerken:
- De kankercellen kunnen door ander lichaamsweefsel heen groeien
- De kanker kunnen zich door het lichaam verspreiden via bloedvaten en lymfebanen (uitzaaien). Als prostaatkanker zich uitzaait, is dat meestal naar de lymfeklieren van het bekken of naar de botten.
Prostaatkanker & symptomen
Symptomen van prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Omdat prostaatkanker meestal heel langzaam groeit, kan het jaren duren voor u klachten krijgt. De klachten die u kunt krijgen zijn:
- Het gevoel dat u nodig of vaak moet plassen
- Moeite met plassen
- Bloed in de urine
Plasklachten ontstaan meestal door een goedaardige vergroting van de prostaat. Dit is een normaal natuurlijk proces bij de meeste ouder wordende mannen. Als u plasklachten hebt, wil dat dus niet direct zeggen dat u prostaatkanker hebt.
Soms komen de klachten pas nadat de prostaatkanker al is uitgezaaid. Bijvoorbeeld naar de:
- Botten: met pijn in het bekken, ribben of de wervels
- Hersenen: met hoofdpijn, verwardheid of epileptische aanvallen
Als u dit soort klachten hebt, kunt u het beste eerst naar uw huisarts gaan. De huisarts beoordeelt uw klachten en als nodig wordt u doorwezen naar de juiste specialist.
Oorzaken en risicofactoren van prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Iedere man kan prostaatkanker krijgen. Prostaatkanker komt vaak voor in Nederland, jaarlijks krijgen bijna 12.000 mannen prostaatkanker. De meeste prostaatkankerpatiënten zijn ouder dan 65 jaar.
Hoe prostaatkanker ontstaat
De oorzaak van prostaatkanker is onbekend. Zeker is dat het seksuele gedrag niets te maken heeft met het ontstaan van prostaatkanker. Bij 5 tot 10 procent van de patiënten speelt erfelijke aanleg een rol.
Soorten prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Er zijn verschillende soorten prostaatkanker. De ene soort is agressiever dan de andere. Deze agressiviteit van de prostaatkankercellen noemen we de gradering en duiden we aan met de Gleason-score. De Gleason-score wordt in een getal weergegeven van 6 tot en met 10. Daarnaast wordt het ISUP-graderingssysteem gebruikt. Hierbij staat score 1 voor laaggradig prostaatkanker en 5 voor hooggradig prostaatkanker.
Gradering prostaatkanker
Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:
Niet-uitgezaaide prostaatkanker
Niet-uitgezaaide prostaatkanker is kanker die alleen in de prostaat zit. Deze prostaatkanker groeit meestal langzaam. U kunt vaak kiezen welke behandeling u wilt, bijvoorbeeld actief volgen: regelmatig laten controleren of de prostaatkanker gegroeid is. Uitwendige bestraling is een mogelijke behandeling als prostaatkanker niet is uitgezaaid. Ook kan de prostaat met een operatie verwijderd worden. Lees verder over de verschillende behandelingen.
Recidief (teruggekeerde) prostaatkanker
Bij zo'n 30 procent van de patiënten die aan prostaatkanker zijn geopereerd of bestraald komt de kanker terug. Dat heet een recidief of terugval. De kanker kan terugkomen in de prostaat, in weefsel rond de prostaat of bekken lymfeknopen, of elders in het lichaam. De behandeling hangt af van de omvang van het recidief (de uitgebreidheid van de tumor) en welke behandelingen er eerder zijn geweest.
Beperkt uitgezaaide prostaatkanker
Beperkt uitgezaaide prostaatkanker betekent dat de kankercellen al wel in het lichaam verspreid zijn maar alleen nog op enkele plekken groeit.
Uitgezaaide prostaatkanker
We spreken van uitgezaaide prostaatkanker wanneer de kankercellen zich door het lichaam verspreiden via bloedvaten en lymfebanen (uitzaaien). Als prostaatkanker zich uitzaait, is dat meestal naar de lymfeklieren van het bekken of naar de botten. Bij uitgezaaide prostaatkanker is genezing niet meer mogelijk. Het doel van de behandeling is om de ziekte te remmen en klachten te verminderen. De behandeling bestaat meestal uit hormonale therapie. Soms in combinatie met bestraling.
Kun je prostaatkanker voorkomen? uitklapper, klik om te openen
Er bestaan geen medicijnen die prostaatkanker kunnen voorkomen. We weten niet hoe prostaatkanker ontstaat. Zeker is dat het seksuele gedrag niks te maken heeft met het ontstaan van prostaatkanker.
Wel weten we dat een gezonde leefstijl een beperkt gunstig effect heeft op het ontstaan van prostaatkanker, net als bij andere ziekten en aandoeningen. Ook is een gezond gewicht belangrijk voor minder risico op gevorderde prostaatkanker. Lees meer over gezond gewicht bij prostaatkanker op de website van de Prostaatkankerstichting.
Is prostaatkanker erfelijk? uitklapper, klik om te openen
Iedere man kan prostaatkanker krijgen. Prostaatkanker komt vaak voor in Nederland, jaarlijks krijgen bijna 12.000 mannen prostaatkanker. Bij 5 tot 10 procent van de patiënten speelt erfelijke aanleg een rol.
Cijfers prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
- In Nederland krijgen jaarlijks bijna 12.000 mannen prostaatkanker
- De meeste prostaatkankerpatiënten zijn ouder dan 65 jaar
- Bij 5 tot 10 procent van de patiënten speelt erfelijke aanleg een rol
Voor meer informatie zie 'de kankeratlas' van het Integraal Kankercentrum Nederland
Leeftijd prostaatkanker
De meeste prostaatkankerpatiënten in Nederland zijn ouder dan 65 jaar.
Overlevingskansen prostaatkanker
De overlevingskansen van prostaatkanker zijn dankzij wetenschappelijk onderzoek enorm verbeterd. We drukken de kans op genezing meestal uit in het aantal patiënten dat 5 jaar na de behandeling nog in leven is. Bij prostaatkanker dat ongeveer 80 procent. Dit is een gemiddelde: u kunt dit cijfer niet zonder meer naar uw eigen situatie vertalen. Als er geen uitzaaiingen zijn, is de overlevingskans hoger. Zijn er wel uitzaaiingen, dan is de overlevingskans lager. Uw vooruitzichten kunt u het beste met uw arts bespreken.
Onderzoek prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Heeft u klachten die wijzen op prostaatkanker? Dan kan de huisarts of behandelend uroloog verschillende onderzoeken doen om de diagnose prostaatkanker uit te sluiten of vast te stellen:
Bloedonderzoek bij prostaatkanker
De huisarts kan uw bloed laten onderzoeken op stoffen die kenmerkend zijn voor prostaataandoeningen, bijvoorbeeld het PSA.
Rectaal onderzoek
Bij een rectaal onderzoek brengt de uroloog een vinger via de anus naar de prostaat om te voelen naar afwijkingen.
Uroflowmetrie en residumeting
Met een flow- en residumeting onderzoekt de huisarts of uroloog de wijze waarop u plast.
Cystoscopie
Een cystoscopie is een kijkonderzoek van de blaas met een cystoscoop.
Prostaat Symptoom Score (IPSS)
Om de ernst van uw plasklachten vast te stellen, gebruikt de uroloog de vragenlijst Internationale Prostaat Symptoom Score (IPSS).
Echografie van de prostaat
Bij een echografie van de prostaat brengt de uroloog met geluidsgolven de prostaat en mogelijk de afwijking in beeld.
MRI-scan van de prostaat
Bij een MRI-scan wordt de prostaat heel nauwkeurig in beeld gebracht.
Een biopsie van de prostaat
Bij een prostaatbiopsie neemt de uroloog onder plaatselijke verdoving wat weefsel af.
PSMA PET/CT-onderzoek
Met een PET/CT-scan met radioactieve vloeistof (Gallium-68 PSMA) kan de arts uw hele lichaam (meestal kruin tot en met de liezen) onderzoeken.
Botscan (skeletscintigrafie)
Een botscan of skeletscintigrafie is een onderzoek waarbij het skelet in beeld wordt gebracht. Het doel van dit onderzoek is om te kijken naar eventuele problemen van de botten. Om dit te beoordelen wordt een radioactieve stof toegediend, de stof wordt vooral in de botten opgenomen.
Onze zorgverleners uitklapper, klik om te openen
Tersteeg, J.H.A.
Radiotherapeut-oncoloog
Es, C.A. van
Radiotherapeut - oncoloog
Kleynen, C.E.
Radiotherapeut
Claes, A.
Radiotherapeut, oncoloog
Wolters, E.E. (Emma)
Arts-assistent radiotherapie
Noteboom, J.L. (Juus)
Radiotherapeut oncoloog
Roesink, J.M. (Judith)
Radiotherapeut oncoloog
Tijink-Felderhof, J.M. (Joeke)
Radiotherapeut oncoloog
Smid, E.J.
Radiotherapeut-oncoloog
Dam, I.E. van (Iris)
Radiotherapeut
Eppinga, W.S.C.
Radiotherapeut
Pol, S.M.G. van de (Sandrine)
radiotherapeut-oncoloog
Mook, S.
Radiotherapeut-oncoloog
Kasperts, N. (Nicolien)
Radiotherapeut-oncoloog
Intven, M.P.W. (Martijn)
Radiotherapeut-oncoloog
Voort van Zyp, J.R.N. van der (Jochem)
radiotherapeut
Hoeben, B.A.W. (Bianca)
Radiotherapeut oncoloog
Westeinde, T. van 't (Tanja)
Physician assistant
Leij, F. van der (Femke)
Radiotherapeut oncoloog
Gevolgen prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Wat de gevolgen zijn na de behandeling van prostaatkanker, is voor iedereen anders. Ongeveer een op de vijf mannen ervaren vermoeidheid, een op de tien problemen met geheugen en concentratie. Sommigen raken na conventionele behandelingen incontinent of houden erectieproblemen. De gevolgen van prostaatkanker hangen ook af van welke behandeling u gehad heeft.
Bent u behandeld met de MR-Linac? Tijdens en na deze behandeling kunnen bijwerkingen optreden. De meest voorkomende bijwerkingen zijn: vermoeidheid, plasklachten en een veranderd ontlastingspatroon. Op lange termijn kunnen het plas- en ontlastingspatroon veranderen. Ook kunt u bloed bij de urine of ontlasting hebben en kunnen erectiestoornissen ontstaan. De bijwerkingen nemen hoogstwaarschijnlijk in de eerste maand na de behandeling al af, omdat veel minder gezond weefsel wordt mee bestraald.
Is prostaatkanker te genezen? uitklapper, klik om te openen
De kans op genezing is niet voor elke patiënt hetzelfde. Belangrijk is het stadium waarin de tumor is als we hem ontdekken.
We drukken de kans op genezing meestal uit in het aantal patiënten dat 5 jaar na de behandeling nog in leven is. Bij prostaatkanker dat ongeveer 80%. Dit is een gemiddelde: u kunt dit cijfer niet zonder meer naar uw eigen situatie vertalen. Als er geen uitzaaiingen zijn, is de overlevingskans hoger. Zijn er wel uitzaaiingen, dan is de overlevingskans lager. Uw vooruitzichten kunt u het beste met uw arts bespreken.
Behandelen prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Prostaatkanker kunnen we op verschillende manieren behandelen. Welke behandeling voor u het beste is, wordt voor u persoonlijk beoordeeld door een team van medisch specialisten– en verpleegkundig specialisten.
Belangrijke omstandigheden zijn:
- Het stadium van de ziekte;
- Uw conditie.
In het UMC Utrecht werken we samen met u, als een team, aan de zorg die bij u past. Voor, tijdens en na de behandeling. We blijven hierover altijd met u in gesprek. Zodat we elkaar goed begrijpen, samen beslissen over de behandeling, en samen terugkijken om zorg voor u te verbeteren. Lees meer over Samen maakt het verschil.
Lees meer over de behandeling van prostaatkanker
Follow-up met curatieve intentie
Nadat uw behandeling voor prostaatkanker is afgerond, blijft u onder controle bij uw behandelend uroloog. Dit noemen we ook wel follow-up. Lees verder over de follow-up.
Patiëntenorganisatie prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
De Prostaatkankerstichting is de patiëntenorganisatie die lotgenotencontact biedt, voorlichting geeft en de belangen behartigt van mannen met prostaatkanker en hun naasten.
Veelgestelde vragen
Wat is prostaatkanker?
Bij prostaatkanker zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) bij de klierbuisjes van de prostaat. Als prostaatkanker zich uitzaait, is dat meestal naar de lymfeklieren van het bekken of naar de botten.
Hoe ontstaat prostaatkanker?
Hoe prostaatkanker ontstaat weten we niet. Zeker is dat het seksuele gedrag niets te maken heeft met het ontstaan van prostaatkanker. Bij 5 tot 10 procent van de patiënten speelt erfelijke aanleg een rol.
Hoe kan ik prostaatkanker voorkomen?
Er bestaan geen medicijnen die u kunt gebruiken om prostaatkanker te voorkomen. Wel weten we dat een gezonde leefstijl een gunstige invloed heeft, net als bij andere ziekten en aandoeningen. Ook is een gezond gewicht belangrijk voor minder risico op gevorderde prostaatkanker.
Wat zijn symptomen van prostaatkanker?
Omdat prostaatkanker meestal heel langzaam groeit, kan het jaren duren voor u klachten krijgt. De klachten die u kunt krijgen zijn: het gevoel dat u nodig of vaak moet plassen, moeite met plassen of bloed in de urine. Plasklachten ontstaan meestal door een goedaardige vergroting van de prostaat. Dit is een normaal natuurlijk proces bij de meeste ouder wordende mannen. Als u plasklachten hebt, wil dat dus niet direct zeggen dat u prostaatkanker hebt.
Wat is active surveillance?
Active surveillance is de gebruikelijke medische term voor het actief volgen van prostaatkankerpatiënten, bij wie prostaatkanker zich traag ontwikkelt en nog geen behandeling nodig is. Samen met uw arts kunt u het ziektebeloop actief afwachten en volgen. U blijft dus wel onder controle bij uw uroloog.
Hoe kun je prostaatkanker behandelen?
Prostaatkanker kun je op verschillende manieren behandelen. Welke behandeling voor u het beste is, wordt samen met u persoonlijk beoordeeld door een team van medisch specialisten– en verpleegkundig specialisten. Belangrijke omstandigheden daarbij zijn het stadium van de ziekte en uw conditie.
Wanneer kom ik in aanmerking voor MR-Linac behandeling?
U kunt in aanmerking komen voor MR-Linac behandeling, wanneer de prostaatkanker niet is uitgezaaid. Overleg altijd met uw behandelend arts.
Is prostaatkanker te genezen?
De kans op genezing is niet voor elke patiënt hetzelfde. Belangrijk is het stadium waarin de tumor is als we hem ontdekken. We drukken de kans op genezing meestal uit in het aantal patiënten dat 5 jaar na de behandeling nog in leven is. Bij prostaatkanker dat ongeveer 80 procent. Dit is een gemiddelde: u kunt dit cijfer niet zonder meer naar uw eigen situatie vertalen. Als er geen uitzaaiingen zijn, is de overlevingskans hoger. Zijn er wel uitzaaiingen, dan is de overlevingskans lager. Uw vooruitzichten kunt u het beste met uw arts bespreken.
Hoe groot is de kans op genezing?
Met de MR-Linac kunnen we een hogere dosis bestraling geven aan de tumor. Met als resultaat betere tumorcontrole en uitstekende kans op genezing. Bespreek met uw arts of u in aanmerking komt voor behandeling middels de MR-Linac.
Is prostaatkanker erfelijk?
Jaarlijks krijgen bijna 12.000 mannen prostaatkanker. Bij 5 tot 10 procent van deze patiënten speelt erfelijke aanleg een rol.
Meer weten over onderzoek en diagnose bij prostaatkanker? uitklapper, klik om te openen
Hebt u vragen over uw onderzoek, diagnose of over uw afspraken? Neem dan contact op via Mijn UMC Utrecht (uw patiëntportaal) of via de polikliniek Radiotherapie.
Op de website van Kanker.nl en de Prostaatkankerstichting vindt u veel informatie over prostaatkanker. Ook kunt u via deze stichting in contact komen met lotgenoten.
Zie ook:
Onderzoek en diagnose bij prostaatkanker